Bij de herdenking van 80 jaar bevrijding van Auschwitz op 27 Januari ligt de nadruk volledig op de stemmen van Holocaustoverlevenden. Politieke toespraken zijn uitgesloten, en de Israëlische premier Benjamin Netanyahu is welkom, aldus Piotr Cywiński, directeur van het Auschwitz-Birkenau Museum. Het besluit van Polen om Netanyahu uit te nodigen, ondanks het arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof (ICC), stuit op kritiek van experts. “Het besluit is in strijd met de internationale verplichtingen van Polen,” stelt Marcel Brus, professor internationaal recht.
Polen is partij bij het Statuut van Rome, het verdrag dat het ICC heeft opgericht “daarmee is polen verplicht het verdrag na te leven door personen met een ICC-arrestatiebevel te arresteren” stelt Benjamin Duerr, politicoloog werkend op het gebied van internationaal recht en diplomatie. “Het Strafhof heeft geen eigen politiemacht en is afhankelijk van de medewerking van lidstaten voor arrestaties. Het niet naleven van internationale afspraken ondermijnt niet alleen de geloofwaardigheid van het recht, maar ook het functioneren van het Strafhof in de praktijk.” Aldus Duerr
Dreiging voor het internationaal recht
“Het is helaas een bredere trend dat het internationaal recht minder wordt nageleefd in de wereld,” benadrukt Duerr. Hij wijst onder andere op conflicten zoals de oorlog in Oekraïne en Gaza, waar oorlogsmisdaden zijn gepleegd, en op het Oekraïense grondgebied dat door Rusland is geannexeerd, zoals de Krim in 2014. Netanyahu wordt eveneens gezocht wegens oorlogsmisdaden. De uitnodiging van Netanyahu en het besluit om hem niet op te pakken op Pools grondgebied is volgens Duerr opvallend. “In het algemeen vind ik dat normen, wetten en verdragen moeten worden nageleefd, zowel nationaal als internationaal. Dat is het uitgangspunt van een rechtsstaat en ook van de internationale rechtsorde.”
Politieke leiders en morele waarden
Bij herdenkingen zijn politieke leiders doorgaans aanwezig, wat volgens Marcel Brus belangrijk is. “Het is essentieel dat leiders zich laten zien en horen.” Duerr sluit zich hierbij aan: “Met de toename van antisemitisme en oorlogsdreiging is het cruciaal om de samenleving te blijven herinneren aan de lessen uit het verleden.” Maar Brus vindt ook: “Verdachten van internationale misdrijven hebben daar niets te zoeken, ongeacht de morele waarden van de bijeenkomst.”
Ingewikkelde afweging en Israëlische delegatie
Toch erkent Duerr dat de situatie rond Netanyahu complex is. “Hoewel hij wordt gezocht door het ICC, speelt hij ook een sleutelrol in de vredesonderhandelingen tussen Israël en Gaza. Het kan in uitzonderlijke gevallen legitiem zijn om iemand niet op te pakken als dit de kans op vrede vergroot.”
Ondanks de uitnodiging, waar Netanyahu niet zelf op ingaat, zal er volgende week wel een Israëlische delegatie aanwezig zijn. Dat vindt de Poolse president Andrzej Duda belangrijk “Het zou ook vreemd zijn als er niemand uit Israël zou zijn, juist op de plek waar in de Tweede Wereldoorlog miljoenen zijn vermoord.”
