Tijdens de recente veiligheidsconferentie in München zorgde de Amerikaanse vicepresident JD Vance voor opschudding in de media, met zijn kritiek op Europa. Hij stelde dat de grootste bedreiging voor Europa niet van landen zoals Rusland of China komt, maar van binnenuit. Volgens Vance ondermijnen Europese regeringen hun eigen democratische waarden door censuur, inmenging in verkiezingen en beperkingen op de vrijheid van meningsuiting. Deze uitspraken hebben geleid tot veel discussie over de impact op Europa. Wat moeten we van zijn uitspraken denken en wie is JD Vance eigenlijk?

Van Hillbilly tot het Witte Huis

Vance werd geboren in Middletown, Ohio, en groeide op in een arbeidersgezin met zijn ‘roots’ in de Appalachen. Volgens zijn memoir kampte Vance in zijn jeugd met veel problemen zoals armoede, familieproblemen en maatschappelijke uitdagingen. Hij beschreef deze ervaringen in zijn boek Hillbilly Elegy waarin hij spreekt over zijn leven als arme jongen uit de Appalachen, waar hij overigens niet veel tijd heeft doorgebracht, en de achteruitgang van de blanke arbeidersklasse in Amerika. Het boek werd een bestseller en kreeg in 2020 een film op Netflix, met dezelfde naam Hillbilly Elegy.

In de podcast ‘If Books Could Kill’ wordt echter kritisch opgemerkt dat Vance’s boek moeilijke sociale problemen beperkt tot eigen verantwoordelijkheid en hierbij structurele oorzaken negeert. Vance probeert het verhaal uit te beelden van de achtergestelde positie van de witte arbeidersklasse waar hij vandaan komt, maar krijgt hier kritiek voor het wegstoppen van de etnische en raciale kwesties die een belangrijke rol speelden in de opkomst van populistische bewegingen, zoals die van Donald Trump. Deze benadering in het boek creëert de indruk van een vals gevoel van empathie, waarin Vance zich voordoet als een zelfreflectieve auteur, maar tegelijkertijd de oorzaken van zaken als sociale ongelijkheid negeert. Dit werd later een belangrijk element in zijn politieke carrière. Desondanks gebruikte hij volgens ‘If Books Could Kill’ zijn bekendheid om een politieke carrière op te bouwen, wat hem uiteindelijk de plek van vicepresident onder president Donald Trump opleverde. Zijn politieke opvattingen ontwikkelden zich van een gematigde visie die hij eerder had naar een extreem rechtse visie, waarbij hij zich steeds meer op de culturele strijd richtte en zich onder andere tegen LGBTQ rechten en andere progressieve linkse waarden keerde.

Censuur en Religieuze Repressie

”De bedreiging die mij het meest zorgen baart met betrekking tot Europa komt niet van Rusland, China of een andere externe actor. Wat mij zorgen baart, is de dreiging van binnenuit Europa.”

Tijdens zijn speech in München stelde Vance dat Europa zijn eigen waarden verzaakt. Hij verwees naar een uitspraak van een voormalig EU-commissaris, die zou hebben gesuggereerd dat verkiezingen in Duitsland geannuleerd konden worden als de uitslag niet gewenst was. Vance noemde dit een schokkend voorbeeld van hoe Europese leiders democratische principes ondermijnen. Volgens hem, zoals besproken in ‘If Books Could Kill’, weerspiegelt dit de kritische benadering van de Europese Politiek, namelijk het onderdrukken van meningsverschillen in plaats van een open debat te houden. Hij beschuldigde Europa ervan zijn democratische waardes te ondermijnen, wat zorgt voor implicaties voor de vrijheid van meningsuiting en de integerheid van de democratie.

Verder was hij kritisch op het feit dat functionarissen van de EU publiekelijk gesproken hadden over de mogelijkheid om sociale media te censureren bij politieke onrust. Volgens Vance lijkt Europa in sommige opzichten meer op de verliezers van de Koude Oorlog, die anders denkenden censureerden en verkiezingen manipuleerden. Hij waarschuwde dat democratieën niet kunnen overleven als kiezers worden genegeerd. Dit sluit aan bij zijn kritiek op de ondergang van de vrijheid van meningsuiting, iets waar hij zichzelf als voorvechter van presenteert, dit gebruikt hij ook vaak in zijn politieke campagne

Analyse op Vance

Amerika-deskundige Jelte Olthof ziet in Vance’s speech een voortzetting van Trump’s visie. Hij wijst erop dat Vance’s kritiek op Europa past binnen een bredere Republikeinse agenda die Europa als moreel arm en bureaucratisch ziet. Vance wordt vaak gezien als een marionet of spreekuis van Trump, die zijn beleid en opvattingen uitvoert zonder echt een eigen koers of visie te hebben. Olthof merkt op dat Vance, zoals veel andere Republikeinen, een manier zoekt om de cultuurstrijd binnen de Verenigde Staten te overbrengen naar Europa, en daarmee een breder conflict aanwakkert.

De kritiek uit de podcast ‘If Books Could Kill’ over ‘Hillbilly Elegy’ sluit hierbij aan. Vance’s kijk op maatschappelijke kwesties wordt als simplistisch gezien en volgens hen negeert hij structurele factoren die bijdragen aan de achterstelling van groepen in zowel de VS als in Europa. De toespraak in München lijkt voornamelijk te draaien om het versterken van Trump’s invloed in Europa, eerder dan een oprechte zorg over Europese democratische waarden. Het toont vooral de gevolgen van politieke opportunisme en populisme: Vance is volgens hen een product van de verschuivingen binnen de Republikeinse Partij en past zijn boodschap aan om zichzelf relevant te houden in het huidige politieke klimaat.

Gevolgen voor Europa?

Vance’s opmerkingen kunnen de trans-Atlantische relaties verder onder druk zetten. Voor Nederland, die sterk inzetten op samenwerkingen binnen de EU en NAVO, kunnen deze spanningen onzekerheid veroorzaken over de Amerikaanse inzet voor Europese veiligheid. Zijn kritiek op Europese mediawetgeving kan ook invloed hebben op het Nederlandse debat over censuur op sociale media en vrijheid van meningsuiting. De gelijkenissen tussen Vance’s aanvallen op Europese regeringen en zijn vroege kritiek op de Amerikaanse politiek lijkt te wijzen op een grotere wens om een conservatieve agenda wereldwijd te verhogen.

Toch lijkt de toespraak van Vance vooral symbolisch. De echte macht ligt bij President Trump. Daarmee blijft de vraag staan of zijn kritiek op Europa daadwerkelijk gevolgen zal hebben. Voorlopig lijkt Vance vooral de stem van Trump in Europa te zijn en daarmee misschien niet meer dan een marionet in het grotere politieke spel. In Nederland zullen Vance’s woorden waarschijnlijk weinig directe politieke gevolgen hebben, maar ze kunnen wel bijdragen aan het grotere debat over de rol van Europa in de wereld en de manier waarop politieke leiders wereldwijd omgaan met de opkomende cultuurstrijd en democratische waarden. Het is belangrijk dus om altijd kritisch te blijven en te begrijpen dat de conservatieve retoriek van Vance, hoewel charmant en relatable voor een deel van de Amerikaanse bevolking, niet noodzakelijk het dagelijks leven weerspiegelt voor Europa of Nederland.