Het is zaterdagochtend in Tilburg. De stad wordt langzaam wakker na een drukke uitgaansnacht. Overvolle prullenbakken, rondslingerend afval en kapotte flesjes kleuren de straten. Maar tegen de tijd dat de eerste koffietentjes opengaan, is daar weinig meer van te zien.
De afvalopruiming begint bij de horecabedrijven zelf. ”Zij gooien hun afval in containers, die op basis van een contract worden opgehaald door Groenxtra.” legt Mike een chauffeur van het Brabants Afval Team (BAT) uit. Maar het werk is dan nog niet gedaan. In de vroege ochtend worden de kliko’s aan de deuren ook al geleegd . Zonder deze dagelijkse routine zou Tilburg al snel veranderen in een vuilnisbelt.
”Echte helden dragen geen cape”
Tijdens de Week van de Afvalhelden worden vuilnismannen, of hoe ze tegenwoordig vaak worden aangesproken chauffeurs, in het zonnetje gezet. En dat is hard nodig, vindt woordvoerster Katja Beljaars van het BAT. ”Mensen realiseren zich vaak niet wat er allemaal bij komt kijken. Ze willen gewoon zo snel mogelijk van hun afval af, maar staan er niet bij stil hoeveel werk het kost om een stad schoon en leefbaar te houden.”
Mike is het daar volledig mee eens: ”Als wij niet zouden komen, zou het hier een grote rotzooi worden.” Toch blijft de waardering vaak uit. ”Veel mensen vinden het vanzelfsprekend dat hun afval verdwijnt. Maar zonder ons werk zou dat niet gebeuren.” Af en toe een blaak van waardering helpt dan wel voor de chauffeurs.”We staan hier door dagelijks vroeg om de rotzooi van mensen op te ruimen, zo’n week van waardering is dan wel prettig. Ik hoop ook dat mensen hierdoor ook vaker waardering tonen en niet alleen tijdens zo’n week”.
De term ‘afvalhelden’is niet zomaar gekozen. ”Het is een knipoog naar striphelden zoals Batman en Superman,” zegt Katja. ”Onze slogan deze week is dan ook: Echte helden dragen geen cape.” De chauffeurs zelf vinden de titel wel toepasselijk, al klinkt er ook enige bescheidenheid door. ”Op zich wel leuk,” reageert een van hen, ”maar ik denk vooral dat veel mensen niet beseffen hoe belangrijk wij zijn voor de stad en de gemeente.”
Zien jongeren het belang van de vuilnisman?
Volgens zowel het BAT als de chauffeurs zelf is het bewustzijn onder jongeren nog altijd laag. ”Jongeren zijn niet echt bezig met afval,” zegt Mike. ”Veel jeugd heeft alleen oog voor de telefoon of computer, die houden zich niet bezig met de vuilnisman.” Hopelijk komt deze bewustwoording ooit wel nog.
Daarom zet het BAT zich in om jongeren meer bij het onderwerp te betrekken. Katja: “We gaan regelmatig naar scholen en doen mee aan beroepskeuze-middagen. We hebben ook een wervingscampagne met filmpjes waarin onze chauffeurs zelf vertellen over hun beroep. Jongeren realiseren zich vaak niet hoe breed dit vak eigenlijk is.” Het BAT biedt ook folders aan die jongeren duidelijkheid geven over afval en het werk dat de afvalhelden doen. Dit laat jongeren overzichtelijk zien wat zij toevoegen met het sorteren van afval en waarom dit zo belangrijk is.
Ambitie en innovatie binnen het BAT
Niet alleen de stad ontwikkelt zich, ook binnen het BAT gebeurt veel. Zo start er binnenkort een nieuwe teststraat voor chauffeurs, een idee dat direct uit het team zelf kwam. “Ik ben mentor-chauffeur en dacht dat het inwerken van nieuwe mensen beter kon,” Mike. “Vanaf april beginnen we met een testperiode van drie maanden.” Dit is niet het enige idee binnen het BAT natuurlijk, de meeste projectgroepen hebben chauffeurs die hen vertegenwoordigen met ideeën en mentoren die andere chauffeurs helpen en stimuleren.
Katja benadrukt dat het BAT veel ruimte biedt voor medewerkers om zich te ontwikkelen. “We moedigen ze aan om door te groeien, opleidingen te volgen en zelfs hun groot rijbewijs-C te halen. We hebben een denktank voor nieuwe ideeën en een mentorprogramma waarbij ervaren chauffeurs zelf werkinstructies hebben opgesteld.” Daarnaast is er een linking-pin groep, waarin chauffeurs meedenken over verbeteringen binnen de organisatie. Ook staat er op kantoor een ideeënbus, waar medewerkers suggesties kunnen aandragen. Dit soort initiatieven laat zien dat medewerkers bij het BAT niet alleen vuil ophalen, maar ook actief meewerken aan de toekomst van hun vakgebied, ook jongeren kunnen hier dus genoeg leren.
Het onderschatte werk van een afvalheld
Hoewel het werk van een chauffeur op het eerste gezicht simpel lijkt, zijn er veel uitdagingen. “Veel mensen onderschatten hoe zwaar het fysiek is,” zegt Mike “We werken in weer en wind, en tegen de tijd dat je met pensioen bent, heb je vaak een versleten knie, heup of rug.” Het continue in en uitstappen van de vrachtwagen en het tillen van zware containers zorgen op de lange termijn voor lichamelijke slijtage, het is volgens Mike een stuk zwaarder dan veel jongeren denken.
Daarnaast is de veiligheid een constante zorg. “We moeten onze vrachtwagens dagelijks controleren en hebben te maken met gevaarlijke situaties op de weg. Mensen zijn vaak ongeduldig en racen langs de vuilniswagen, met alle risico’s van dien.” Chauffeurs krijgen ook te maken met de dode hoek, wat extra alertheid vereist bij het manoeuvreren door drukke straten. Bovendien brengt het beroep niet alleen fysieke, maar ook mentale uitdagingen met zich mee. Agressie en respectloos gedrag zijn helaas geen uitzondering. “Soms worden we uitgescholden of krijgen we boze reacties van automobilisten die vinden dat we in de weg staan,” vertelt Mike. Dit maakt het werk mentaal zwaar, terwijl het juist een hele belangrijke rol speelt in het dagelijks leven van de stad.
Jongeren en duurzaamheid: wat kun je zelf doen?
Afval scheiden is een simpele, maar effectieve manier om bij te dragen aan een schonere stad. “Het is een kleine moeite, maar een groot plezier voor het milieu,” zegt Katja. “Veel jongeren zien afval als iets vies, terwijl het eigenlijk een grondstof is. Bijna alles kan opnieuw gebruikt worden. Alleen restafval belandt direct in de verbrandingsoven, en dat is ontzettend slecht voor het milieu.”
Toch ligt er volgens de chauffeurs nog een kans om jongeren beter te betrekken. “Tilburg is een echte studentenstad. Scholieren kopen in de pauze allerlei soorten verpakkingen bij de supermarkt. Er zou op scholen meer aandacht moeten komen voor afval en recycling.” Omdat het recyclen hiervan en het schoonhouden van een stad ongelooflijk belangrijk is.
Duurzaamheid en innovatie gaan steeds meer hand in hand. “We rijden bij BAT nu al met elektrische vuilniswagens, en in de toekomst zal het hele wagenpark elektrisch zijn,” vertelt Katja. Mike is vooral enthousiast over de mogelijkheid van AI-gestuurde afvalscheiding. “Dat klinkt echt interessant vind ik. Wie weet kan slimme technologie in de toekomst helpen om afval nog beter te recyclen, Tilburg is tenminste zeker bezig met verduurzamen.”
De boodschap aan jongeren?
De belangrijkste boodschap? “Blijf naar duurzame opties kijken en blijf afval scheiden,” zegt Mike. “Zo blijft de stad ook na een uitgaansnacht schoon.” Katja voegt daaraan toe: “Zie afval niet als iets waardeloos, maar als een nieuwe grondstof. Alles wat je scheidt, kan hergebruikt worden.”
Misschien is het tijd om de vuilnisman, of beter gezegd de chauffeur, de volgende keer met andere ogen te bekijken en wat meer waardering te geven. Want zonder hen zou Tilburg een stuk minder leefbaar zijn.
