Het aantal uitbraken rondom het blauwtongvirus, een virusziekte die herkauwers als schapen en koeien kunnen krijgen, is in de afgelopen weken sterk afgenomen. Volgens epidemioloog Armin Elbers van Wageningen University and Research komt dit waarschijnlijk door een verminderde activiteit van knutten, kleine muggen die het virus van dier naar dier overgeven, als gevolg van de weersomstandigheden van de afgelopen weken.

In de maand augustus was er volgens de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit een gemiddelde stijging van ruim twaalfhonderd blauwtongbesmettingen per week. In de maand september waren dit er nog maar een kleine 600 per week. Volgens Elbers komt dit door de invloed die de hevige regenval heeft op de knutten. “Regendruppels zijn veel groter dan de knutten zelf. Hierdoor worden ze tegen de grond geslagen als ze uitvliegen. In perioden van neerslag zullen knutten dan ook nauwelijks tot geen vliegactiviteit vertonen. Er waren in de afgelopen weken veel periodes met neerslag. Het is aannemelijk dat er daardoor minder activiteit van knutten is geweest.”

Een mogelijk andere reden voor de daling in besmettingen is de harde wind van de afgelopen weken. “Als de windkracht boven de twee à drie zit, houden knutten zich ook verborgen en vliegen niet uit,” aldus Elbers. “Als ze door deze weersomstandigheden veel minder kunnen uitvliegen, kunnen ze ook minder op zoek gaan naar een bloedmaal bij herkauwers en kan het aantal besmettingen daardoor teruglopen. Daarnaast worden er dan ook minder nieuwe eitjes afgezet en zo wordt de aanvoer van nieuwe knutten vertraagd.”

Nasleep

Voor melkveehouder Martijn Alferink uit Okkenbroek is de ergste periode achter de rug. Nog geen twee maanden geleden was driekwart van zijn dieren besmet met het blauwtongvirus. Dit zorgde voor zieke dieren en een daling van de melkproductie. De nasleep is voelbaar. “Veel van mijn koeien hebben kauwproblemen en kunnen niet meer drachtig worden,” zo zegt Alferink. “Als ze wel drachtig worden, dan worden de kalfjes vaak te vroeg geboren.” Ondanks de lastige situatie zit Alferink niet bij de pakken neer en gaat hij door. “Na al het gedonder ben ik nergens meer bang voor.”

Virus blijft in Nederland

“Op 26 april 2024 is door voormalig minister Piet Adema van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit een eerste vaccin goedgekeurd voor gebruik tegen het blauwtongvirus. Toch is de verwachting dat het virus voorlopig nog niet uit Nederland weg zal trekken. “Het is niet bewezen dat vaccins volledige bescherming kunnen bieden en kunnen voorkomen dat dieren ziek worden,” zo stelt Melle Holwerda, onderzoeker virologie bij Wageningen University & Research. “Een andere factor is dat er in het voorjaar veel lammetjes geboren worden. Die krijgen van de moeder wel enige bescherming mee, maar uiteindelijk zullen ze nog steeds vatbaar zijn voor virussen omdat ze maar weinig weerstand hebben.”

Volgens Elbers zorgt het vaccin naar verwachting wel voor minder sterfte- en ziekteverschijnselen, maar kunnen dieren nog wel geïnfecteerd worden. “Begin november zal vooral melkvee in stallen worden gezet en niet meer buiten komen. Kleine hoeveelheden knutten kunnen in de relatief warme stallen overleven en zo op kleine schaal dieren blijven besmetten. Als in het voorjaar dan de besmette dieren weer naar buiten gaan, kunnen onbesmette knutten weer gaan prikken en het virus overbrengen op andere dieren. Het kan ook zo zijn dat er in het nieuwe voorjaar kan besmette kalfjes geboren worden. Zo kan de cyclus weer van start gaan.”