Het Rijksmuseum maakt afgelopen dinsdag bekend dat de hond op De Nachtwacht gebaseerd is op de hond op een prent van Adriaen van de Venne. Anne Lenders, die deze ontdekking heeft gedaan, vertelt meer over hoe dit onderzoek eruitzag. “Ik heb heel veel honden bekeken in het werk van andere kunstenaars.”
Het onderzoek begon toen het Anne per ongeluk opviel dat de hond op De Nachtwacht leek op die van Van de Venne. “De gelijkenissen waren zo groot, dan besluit je daar onderzoek naar te doen.” Op basis van dit onderzoek is te stellen dat het niet anders kan dan dat Rembrandt zich heeft laten inspireren. “Je weet het nooit helemaal zeker. Kunstgeschiedenis is geen bètawetenschap. Ik kwam tot de conclusie dat al het onderzoek in de richting van Van de Venne wijst, als bron van inspiratie voor de hond.”
Literatuuronderzoek
Om te starten met het onderzoek is Anne begonnen met kijken wat er al geschreven is over deze hond. “Daarnaast heb ik ook heel veel honden bekeken in het werk van andere kunstenaars. Vooral op prenten, want kunstenaars uit die tijd haalden veel inspiratie uit de prenten van andere meesters.” Als er tien andere honden zijn die hier precies op lijken, je niet weet naar welke Rembrandt gekeken zou hebben. “Ik ben niets tegengekomen dat zo gelijk is als de tekening van Van de Venne.”
Macro XRF-scan
Ook natuurwetenschappers hielpen mee aan dit onderzoek. Door middel van een Macro XRF-scan die het element calcium kan scannen. De allereerste compositie van De Nachtwacht maakte Rembrandt met krijtverf. Omdat in krijtverf calcium zit, kan de scan de eerste schets precies zichtbaar maken.
“Als je kijkt naar de calciumscan van de hond, zie je dat de eerste opzet nog meer lijkt op de tekening van Van de Venne,” zegt Anne. Zo is bijvoorbeeld te zien dat de verf aangeeft waar het licht moet vallen. “Je ziet dat de hond op de bovenkant van zijn rug licht vangt. Op de tekening van Van de Venne zie je ook dat de hond op de bovenkant licht vangt.”
Geen onbekende werkwijze
Ten slotte is het niet voor het eerst dat ontdekt wordt dat Rembrandt inspiratie heeft gehaald uit werken van andere kunstenaars. Anne zegt hierover: “Een voorbeeld dat we al kenden van De Nachtwacht is dat van de musketiers. Geïnspireerd op de prenten van Jacques de Gheyn. Het idee dat hij voor de hond naar Adriaen van de Venne heeft gekeken is dan ineens niet meer zo heel gek.”
