Gen Z, de generatie die is opgegroeid met telefoons en social media, lijkt het nu wel gezien te hebben. Steeds meer jongeren streven naar een leven waarin ze niet voortdurend online zijn. Patty Valkenburg, expert op het gebied van media effecten, legt uit hoe het opgroeien met telefoons hier invloed op heeft.

Je ziet het steeds vaker: jongeren uit Gen Z die geen Instagram of TikTok meer gebruiken, terwijl de jongere generaties juist non-stop online zijn. Deze afkeer van social media heeft meerdere oorzaken, vertelt Patty Valkenburg. “Veel jongeren sluiten zich aan bij de groeiende rebellie tegen de algoritmes,” legt ze uit. Deze algoritmes werken verslavend en leiden tot ‘doomscrollen’: eindeloos scrollen, zelfs als het een negatief gevoel oplevert.

Algoritmes

Algoritmes zorgen ervoor dat je precies te zien krijgt wat je interessant vindt, maar ze maken het ook lastig om te stoppen met kijken. In de beginjaren van Instagram bestond de homepage alleen uit recente posts van mensen die je volgde, waardoor je uiteindelijk alles had gezien. Tegenwoordig voegen platforms zoals Instagram en TikTok eindeloos veel voorgestelde berichten toe, waardoor doomscrollen bijna onvermijdelijk is. 

Opgroeien met social media

Toch ligt de belangrijkste reden voor deze afkeer bij hun jeugd, stelt Patty. “Al deze jongeren hebben al jaren online gezeten en willen nu juist meer van het echte leven zien.” Dit verklaart de opkomst van trends zoals de ‘digital detox’, waarbij jongeren bewust een periode stoppen met social media om te ‘ontgiften’. “Ik wilde een digital detox van twee weken proberen, maar heb Instagram en TikTok daarna nooit meer gedownload,” vertelt een jongere.

“Ik sloot Instagram af om iets anders te doen, en voor ik het wist zat ik alweer op Instagram,” vertelt een ander. “In sociale situaties betrapte ik mezelf erop dat ik steeds aan het scrollen was, terwijl ik juist in het moment wilde zijn.” Veel jongeren ervaren zo’n besefmoment, waarna ze besluiten afstand te nemen van social media.

The Fear of Missing Out

“Ik was eerst bang dat ik iets zou missen als ik geen Instagram meer had, maar eigenlijk bevalt het me wel goed.” Dit fenomeen staat bekend als FOMO, oftewel ‘fear of missing out’. Veel jongeren ervaren dit door social media: je ziet vrienden en kennissen leuke dingen doen terwijl jij thuiszit, wat het gevoel geeft dat je iets mist.

Niet alleen offline, maar ook online speelt FOMO een rol. Jongeren voelen de drang om constant hun telefoon te checken, bang om een belangrijk appje of gesprek in een groepschat te missen. “Wat deze jongeren zich vaak niet realiseren, is dat ze juist door voortdurend op hun telefoon te zitten de mooiste of belangrijkste momenten in het echte leven missen,” zegt Patty.