Je kent het wel: je bent verkouden en je neus zit potdicht. Gelukkig is er dan neusspray, die je om de hoek bij je apotheek of drogist voor een paar euro kan kopen. Na het innemen van de spray gaat je neus weer open, een verademing. Het is niet te onderschatten hoe belangrijk en fijn het is om vrij te kunnen ademen. Of wel? Eigenlijk werkt dat onschuldige potje neusspray averechts, want voordat je het weet kun je niet meer zonder.

Het stofje ‘xylometazoline’ is de boosdoener. Dit stofje zorgt ervoor dat de bloedvaten krimpen in je neusslijmvlies waardoor jouw neus ruimte krijgt om vrij te ademen. Na langer dan een week gebruik raakt je neusslijmvlies gewend hieraan, waardoor je het gevoel krijgt dat je verkouden blijft en je neus sneller dichtzit. In plaats van stoppen reikt men toch sneller naar dat potje, en dat maakt het moeilijk om er mee te stoppen.

Nina (20), Karin (52) en Wolter (23) hebben ervaring met een neussprayverslaving, wat allemaal begon met een tijdelijke oplossing bewoog zich uiteindelijk naar een afhankelijkheid waar je met moeite van af komt.

Stoppen op eigen kracht, nét als roken

Toen de verkouden Karin na een korte zoektocht de Etos neusspray met xylometazoline ontdekte, kon ze weer fatsoenlijk ademhalen. ‘Het had meteen effect, maar ik merkte wel snel dat ik er afhankelijk van werd.’ Karin merkte dat ze er opgegeven moment niet meer resistent mee was en dat het zelfs een beetje psychisch werd: ‘Ik wist verdomd goed dat het slecht was, tóch moest ik altijd een tweede flesje op voorraad hebben.’ Karin is uiteindelijk van haar verslaving afgekomen. ‘Ik ben gestopt op eigen kracht, nét als met roken.’

Volgens Karin kan je de afhankelijkheid van neusspray wel degelijk een verslaving noemen: ‘het geeft je echt het idee alsof je niet meer zonder het spul kan.’

Paniek zonder neusspray ‘s nachts

‘Ik heb altijd het idee alsof ik licht verkouden ben.’ Nina geeft aan al 3 jaar een neussprayverslaving te hebben. Toch heeft ze enkele pogingen gedaan om van deze afhankelijkheid af te komen. ‘Zo heb ik kinderneusspray (minder percentage xylometazoline) geprobeerd. Ik heb dat uiteindelijk nog maar in een neusgat gesprayd, waardoor op een gegeven moment nog maar één kant dicht was. Op recept van de dokter heb ik ook andere neusspray geprobeerd.’ Toch heeft het Nina niet genoeg motivatie gegeven om er volledig mee te stoppen.

‘Als ik geen neusspray bij heb voordat ik wil gaan slapen raak ik in paniek.’

Chronisch verkouden

Wolter is uiteindelijk van zijn verslaving afgekomen. ‘Ik kreeg het gevoel alsof ik chronisch verkouden was. Overdag had ik er niet zoveel last van maar ik kon niet zonder neusspray gaan slapen.’ Door te stoppen heeft Wolter een maand niet lekker geslapen, en nu hij ervan af is zorgt Wolter dat hij nooit langer dan drie dagen sprayt.

Geen neusspray ‘verslaving’ maar eerder ‘afhankelijkheid’

KNO-arts Veronique van den Heuvel vertelt dat we eerder kunnen spreken van een afhankelijkheid dan van een verslaving. ‘In de volksmond wordt het een neussprayverslaving genoemd, maar een verslaving is zwaarder dan dat.’ Hoewel afhankelijkheid van neusspray vervelend is en een herstel lang kan duren, geeft Veronique aan dat het niet direct permanente schade aan je neus kan geven. ‘Je neusslijmvliezen worden in de loop van tijd roder en je kunt een ontstekingsreactie krijgen. Stoppen met het gebruiken van de spray zorgt ervoor dat je neus zich langzaam hersteld, hoelang dat duurt kan per persoon verschillen.’

Cold Turkey

Veronique zegt dat er verschillende manieren zijn om van de neusspray af te komen, maar dat ‘cold turkey’ stoppen voor weinig mensen realistisch is. Wat is dan wel de manier? Zo raadt Veronique aan om een ander type neusspray op recept te vragen aan de huisarts. Deze spray zal, in tegenstelling tot xylometazoline neusspray, enkele weken nodig hebben voordat deze goed effect heeft, maar kan uiteindelijk ook zorgen voor een open neus en heeft niet het negatieve effect wat xylometazoline heeft. Deze neusspray zorgt er niet voor dat je neus steeds meer nodig heeft om hetzelfde open effect te bereiken.  Na een ongeveer een maand kun je het verschil gaan merken.’

Het ligt uiteindelijk bij jezelf

Er bestaan ook ingrepen die je kunnen helpen om meer ruimte te creëren in je neus, waardoor je dus vrijer gaat ademen. Zo heeft het bij sommige patienten positief effect als de slijmvliezen in de neus wat kleiner worden gemaakt door de kNO-arts. ‘Het stoppen met neusspray ligt nog altijd bij de persoon zelf, want als jij na deze neussprays op recept (neusspray met corticosteroiden) of door middel van ingrepen aan de neus het spul xylometazoline alsnog blijft gebruiken, blijft het probleem bestaan.’

Veronique pleit er ook voor om op de verpakkingen van neusspray duidelijker aan te geven dat je er na een week echt mee moet stoppen.