Sinds het verbod op smaakjes in e-sigaretten op 1 januari 2024 is het aantal vapende jongvolwassenen gedaald. In 2024 gaf 9 procent van de 18- tot 25-jarigen aan weleens te vapen, een jaar eerder was dit nog zo’n 13 procent. Toch rookt én vapet nog altijd 5 procent van deze leeftijdsgroep. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS. “De vermindering is een goede stap, alleen moet er veel meer gedaan worden tegen het vapen. Vooral onder minderjarigen”, vertelt gedragswetenschapper Frans Folkvord (Tilburg University)
Uit de gegevens blijkt dat het aandeel rokers onder jongvolwassenen nog altijd fors hoger ligt dan het aantal vapers. In 2024 rookte 23,7 procent van hen, terwijl 8,6 procent vapete. Sinds 2021 is het aandeel rokers met 4 procent gedaald, terwijl vapen tussen 2021 en 2023 juist explosief steeg naar 13 procent. In 2024 is het voor het eerst weer gedaald. Volgens Folkvord heeft het smaakjesverbod, waar vapes alleen nog tabakssmaak mogen bevatten, invloed gehad: “Het is zeker één van de maatregelen die effectief zijn geweest.”
Volgens Folkvord komt de daling onder jongvolwassenen waarschijnlijk ook door de betere informatie over de vape. “Er is nu wel meer aandacht voor de gezondheidsrisico’s van vapen. Er is steeds meer kennis dat deze producten schadelijk zijn en geen goede vervanger zijn voor roken.” Volgens Folkvord kunnen jongvolwassenen al beter nadenken over de gevolgen van vapen
Onderzoek RTL over minderjarigen
Hoewel de cijfers van het CBS zich richt op jongvolwassenen, blijkt uit onderzoek van RTL dat ook veel minderjarigen in aanraking komen met vapes. Bij ondervraagde ouders bleek dat één op de acht ouders van leerlingen in groep 6-8 zegt dat hun kind weleens heeft gevapet. Bij middelbare scholieren gaat het om een kwart. Deze cijfers vindt Folkvord zorgwekkend. “Minderjarige denken veel minder na over de lange termijn gevolgen,” vertelt Folkvord. “Overal op school en sociale media zien ze dat vapen cool en lekker is. Ik ben bang dat een deel van deze jongeren nooit meer van vapen of roken afkomt.”
Volgens Folkvord zet de tabaksindustrie ook veel meer in op jongeren met vapes. “Een smaakje met aardbei is voor een minderjarige natuurlijk heel erg lekker. Ondanks dat smaakjes nu verboden zijn, kunnen jongeren er heel makkelijk via sociale media aankomen.”
Elke generatie normaliseert
Maar volgens Folkvord zit de aantrekkelijkheid van vapen niet alleen in smaakjes, maar ook in de sociale norm. “Vapen wordt in deze tijd als normaal beschouwd. In mijn tijd was alcohol heel normaal onder minderjarigen, en bij de generatie na mij was drugs juist normaler.” Doordat het wordt genormaliseerd onder jongeren blijven mensen vapen, denkt Folkvord.
Maatregelen moeten verder gaan dan verbod
Naast het smaakjesverbod en een campagne ‘Nee tegen vapen’ van de overheid, pleit Folkvord voor een veel breder pakket aan maatregelen. “Een verbod op smaakjes is een begin, maar als we het echt willen terugdringen, moeten we ook kijken naar accijnzen, toegangsbeperkingen, betere handhaving én nog meer onderwijs voor ouders en jongeren.”
