ANP/ Jeroen Putmans
Vanaf 1 juli mag er geen tabak meer verkocht worden in supermarkten en de Albert Heijn heeft het zelfs al uit de winkels gehaald. Met het Nationaal Preventieakkoord werkt de Rijksoverheid samen met andere organisaties toe naar een rookvrije generatie in 2040. ”Het is niet dat wij het niet willen maar de doelen van het preventieakkoord gaan niet gehaald worden.”
Een rookvrije generatie in 2040 ziet de Vereniging Nederlandse Sigaretten & Kerftabakfabrikanten (VSK) niet snel gebeuren. ”Er worden maatregelen getroffen zonder dat er een alternatief voor de rokers wordt geboden. In Zweden ligt het percentage van het aantal rokers op 7 procent, dit omdat er ook alternatieven worden aangeboden, zoals snus, vapes en e-sigaretten,” laat directeur Jan Hein Sträter weten.
Het huidig beleid, bouwt geleidelijk het aantal verkooppunten van tabak af. Zo werd vorig jaar al de online-verkoop van tabak verboden en is er vanaf 1 juli 2024 een verbod in supermarkten, wat zo’n 6400 verkooppunten laat verdwijnen. Tabak mag dan alleen nog maar in tabakspeciaalzaken, tankstations en gemak zaken (zoals de Primera of Bruna) worden verkocht. Het is de bedoeling dat er vanaf 2032 alleen nog maar tabak in speciaalzaken wordt verkocht. De verwachting is dat er ter zijne tijd nog maar 1360 tot 1540 verkooppunten zijn en dat in totaal nog zo’n 11,1 procent van de bevolking rookt.
In 2040 zouden we een rookvrije generatie moeten hebben, met slechts 5 procent van de volwassenen die dan nog roken. Niet allen de VSK zet hier zijn vraagtekens bij, ook het RIVM laat weten dat er extra maatregelen nodig zijn om deze ambities te halen. De afspraken uit het preventieakkoord van 2018 hebben onvoldoende impact, dit blijkt uit een berekening van het RIVM.
Verkoop buitenland
De Vereniging Nederlandse Sigaretten & Kerftabakfabrikanten (VSK) maakt zich zorgen. Zo vertelde directeur Jan Hein Sträter al eerder dat steeds meer mensen tabak kopen in het buitenland, dit vanwege de accijnsverhogingen. In 2023 haalde 36 procent van de rokers zijn/haar shag in het buitenland, en haalde 25 procent de sigaretten in het buitenland, in 2022 was dit nog 24 procent en 14 procent.
Dankzij de handel in het buitenland heeft de industrie zo’n 1,4 miljard euro verlies gedraaid. De VSK stelt dat als er straks nog maar 1360 tot 1540 verkooppunten zijn voor tabak, dat mensen nog sneller in de verleiding raken om niet alleen voor zichzelf producten in het buitenland te halen, maar ook voor anderen. ”Er verdwijnen straks tussen de 5000 en 6000 verkooppunten en de rokers gaan opzoek naar waar ze het wel kunnen krijgen,” vertelt directeur Sträter. Hierdoor raakt de overheid het zicht kwijt op leeftijdscontrole en handhaving, en daarmee het terugdringen op jeugdrokers laat het VSK weten.
Toename tabak speciaalzaken
Toen het bekend werd dat tabak vanaf 1 juli 2024 niet meer in supermarkten verkocht mag worden, werd er een flinke stijging in het aantal tabakszaken verwacht. Naar verwachting zouden er zo’n 800 supermarkten met een eigen tabakszaak starten. De cijfers van NSO Retail laten iets anders zien. In 2022 en 2023 zijn er in de tabaksdetailhandel 135 nieuwe winkels geopend en zijn er 101 gestopt. Dit komt dus neer op een toename van 34 tabakswinkels in twee jaar tijd. Volgens Jan Hein Sträter komt er hoogstwaarschijnlijk nog een flinke toename in juli, wanneer het verbod in supermarkten ingaat.
Om ervoor te zorgen dat er geen gigantische toename in het aantal tabak speciaalzaken komt, zijn er een aantal maatregelen getroffen. Zo wordt de definitie van een tabak speciaalzaak een stuk concreter gemaakt. Je moet dan kunnen aantonen dat een bepaald percentage van je omzet van tabak komt. Ook moet er in 2031 een vergunningsverlening zijn voor één tabak speciaalzaak op 10.000 inwoners per gemeente. Daarnaast heeft bijvoorbeeld de gemeente Utrecht afgelopen juni een verbod op nieuwe tabak speciaalzaken ingevoerd.
Algeheel verbod
In 2021 werd er bekend gemaakt dat Nieuw-Zeeland als eerste land ter wereld een rookverbod zou handhaven. Kinderen die na 2008 waren geboren, zouden hun leven lang geen sigaretten kunnen halen. En de leeftijdsgrens zou ook ieder jaar geleidelijk een jaar omhooggaan. Het resultaat zou een gerealiseerde rookvrije generatie zijn. Waarom Nederland niet kiest voor een algeheel verbod op tabak wist het ministerie van volksgezondheid, welzijn en sport niet te vertellen.
