Het is een koude zaterdagavond in maart. Ik zit samen met mijn goede vriend Xander in het uitvak van Het Kasteel, de thuisbasis van Sparta Rotterdam. Wij zijn meegereisd vanuit Zwolle, om onze club aan te moedigen in hun strijd tegen degradatie. Er staat veel op het spel, maar Xander is niet echt bezig met de wedstrijd. Zijn voet tikt onrustig tegen het stoeltje voor hem, en dan zegt hij, bijna aarzelend: “Ik ben vorige week zondag voor het eerst naar de kerk geweest.”

Ik kijk hem verbaasd aan. Xander, 21 jaar oud, is niet iemand die ik zo snel met religie associeer. Hij lacht ongemakkelijk en knoopt zijn blauwwitte sjaal nog extra strak vast. “Ja, ik weet ook niet precies hoe het kwam. Maar die filmpjes… ze bleven maar terugkomen in m’n feed.”

Patroon

Xander blijkt niet de enige te zijn. Ik deed research naar aanleiding van zijn openbaring en stuitte op een opvallende trend: terwijl het aantal kerkbezoeken in Nederland al jaren terugloopt, lijkt er onder jongeren juist een omgekeerde beweging gaande. Steeds meer jongeren ontdekken het geloof en vinden hun weg naar kerkgemeenschappen. Opvallend genoeg gebeurt dit lang niet altijd meer via traditionele wegen, maar via sociale media. Platforms als TikTok en Instagram spelen hier ee steeds grotere rol in. Korte video’s met Bijbelse boodschappen, getuigenissen en online preken zorgen ervoor dat jongeren op een laagdrempelige manier in aanraking komen met religie. Wat ooit de preekstoel was, is nu het algoritme.

In Nederland zijn er diverse initiatieven die inspelen op deze ontwikkeling. Zo merkt het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) dat de Bijbel populair is op sociale media. In 2023 groeide het bereik van hun Instagram-kanaal met 66% ten opzichte van 2022, en het totale bereik op Facebook steeg met 30%. Daarnaast sloot het christelijke vrouwenplatform ‘Zij Lacht’ zich in maart aan bij het NBG, wat resulteerde in een groei van volgers op Instagram met 14% en op Facebook met 25%. De NBG geeft aan zeker te weten dat ze veel jongeren bereiken die niet perse opzoek zijn naar het geloof, maar wel geraakt worden door de boodschap.

Een Bijbels algoritme

Zo ook Xander. Al maandenlang kreeg hij op TikTok en Instagram korte video’s over het geloof voorgeschoteld. Vaak zijn dit fragmenten uit preken, jonge mensen die vertelden over hun bekering en verhalen over hoop en verandering. Veel van deze filmpjes zijn Engelstalig. “In het begin scrolde ik gewoon door,” zegt hij. “Maar op een gegeven moment bleef ik hangen. Ik begon dingen te herkennen, en ik zocht naar antwoorden op verschillende vragen. En in die filmpjes kwam ik vaak dicht bij die antwoorden. En toen dacht ik: misschien moet ik het eens zelf ervaren.”

Vorige week zondag was het zover: helemaal alleen, zonder dat iemand in zijn omgeving ervan wist, stapte hij een kerk binnen. “Ik was echt zenuwachtig,” geeft hij toe. “Wat als ik iets verkeerd zou doen? Wat als mensen me raar zouden aankijken? Maar iedereen was supervriendelijk. Het voelde… als thuiskomen, op een bepaalde manier. Alsof iedereen wist dat ik zou komen.”

Twijfel en nieuwsgierigheid

Hij weet nog niet precies wat hij van de veranderingen in zijn leven vindt. “Ik ben niet ineens een ander mens. Maar er was iets in die dienst, iets dat me raakte. Vooral toen we samen zongen. Dat had ik niet verwacht. Het was een gevoel van eenheid, zoals je dat soms ook in stadion vindt.” Xander verteld dat hij na afloop gelijk weg wilde, maar door meerdere mensen werd aangesproken. “Ze waren allemaal superaardig. Ze waren benieuwd wie ik was en waarom ik bij de kerkdienst aanwezig was. Ik heb het een beetje vaag gehouden. De mensen waren wat ouder en vinden misschien wel iets van Social Media.”

Xander denkt dat hij nog eens zal gaan, maar geeft ook eerlijk aan het allemaal spannend te vinden. “Mijn moeder keek me echt raar aan toen ik het vertelde. ‘Jij? Naar de kerk?’ zei ze. “Ik had het zelf ook niet zien aankomen. Ik vertel het ook niet aan te veel mensen. Ik ben bang voor de oordelen, en ik denk dat ik mijn zoektocht nog niet echt goed kan onderbouwen.”

“TikTok en Instagram zijn de nieuwe kansels“

De Nederlandse Theoloog en onderzoeker Tom Scheepstra merkt dat social media een rol speelt in de vernieuwde interesse in religie. “Via sociale media wordt op een unieke manier een nieuwe generatie bereikt. Een generatie die anders misschien nooit in contact zou komen met geloof. Dat is ook niet zo heel gek. Het is algemeen bekend dat er minder boeken worden gelezen, terwijl de online-wereld alleen maar groter wordt. Ook de Bijbel is een boek dat zich verplaatst naar deze online-wereld.”

Van de wedstrijd zien we steeds minder. Xander laat me een aantal platforms zien die hij volgt. Op de accounts van EO Beam en Move Community worden dagelijks, op een enthousiaste manier, verschillende preken of getuigenissen gedeeld. Het is duidelijk dat zij zich focussen op jongeren, aan de vormgeving en taalgebruik te zien.

Ons bijzondere gesprek wordt abrupt verstoord door een onverwachts tegendoelpunt. Ik vraag aan Xander of hij wil bidden voor een goede afloop. “Prima, maar haal jij het volgende biertje?”

3Vraagt is uitgekomen met nieuwe cijfers van grensoverschrijdend gedrag bij bijbanen. “Jonge vrouwen die in de horeca werken zijn vaakst het doelwit”, Paris Desaunois verteld over haar ervaringen in de horeca en nachtclubs. 

Van de vrouwelijke horecamedewerksters heeft 72 procent weleens te maken gehad met grensoverschrijdend gedrag, zoals ongewenst aanraken, ongewenste opmerkingen, fysieke agressie of discriminatie. Dat blijkt uit onderzoek van 3Vraagt van NPO3 en dit verbaasd Paris dan ook niet na haar jaren ervaring in de horeca.

In de horeca is grensoverschrijdend gedrag geen uitzondering, maar een terugkerend probleem. Medewerkers, vooral vrouwen, krijgen veel te maken met ongewenst gedrag. Er ontbreekt een systeem waarin zij goed beschermd worden. “Eigenlijk altijd wel als ik werkte moest ik mensen weigeren of wegsturen”. Paris heeft op vele horeca plekken gewerkt en dit heeft haar zeker sterker gemaakt, om zo mensen eruit te gooien wanneer dit nodig is. “Het is iets wat dus zodanig speelt dat het voor mij een pull factor is om te werken in de horeca.”

“Ik zag De School als pionier van social safety & awareness”

Toch is De School eerder een uitzondering dan de norm. In veel nachtclubs is grensoverschrijdend gedrag nog steeds een groot probleem. In nachtclubs heb je drukte, dansende mensen, harde muziek en ook drank en drugs. Je merkt dat mensen dan eerder in de verleiding schieten om zich op een bepaalde manier te gedragen. “Op mijn eerste werkdag bij nachtclub ‘De school’ was hier een man die vrouwen lastigviel, loeren, drankjes aanbieden en ongewenste opmerkingen. Hij werd er uitgezet door iemand van het awareness team, maar hij wilde niet weg omdat hij zijn Gucci pet kwijt was. Omdat hij niet weg wilde heeft hij toen een portier in z’n hoofd gebeten en dat is dan je eerste werkdag, dan schrik je wel.” Bij De School was veiligheid zeker een prioriteit hier. Ze hadden een safety & awareness team, deurbeleid en portieren, maar dit is zeker niet bij alle clubs en cafés het geval. 

Zwijgen of zelf ingrijpen 

In het café waar Paris werkt stond ze er vaak alleen voor. “Het is ook zo dat je niet opgeleid hoeft te zijn bij een café. Je kan als bijbaan achter de bar gaan werken en je hoeft niet je SVH-diploma te halen en velen weten daarom ook niet hoe ze moeten reageren op zulke situaties. Het is wel belangrijk dat daar meer awareness voor komt.” Vrouwen houden vaak hun mond als zij ongewenst gedrag meemaken. 50 procent van de vrouwen geeft aan dat ze het niet melden als er grensoverschrijdend gedrag plaatsvindt.

‘Voor zo’n linkse, anarchistische tent is dat best wel dubieus’

Maar niet alleen klanten of gasten tonen ongewenst gedrag. Het komt wel vaker naar buiten dat ook collega’s (52 procent) of leidinggevende (46 procent) ongewenst gedrag vertonen. “Grensoverschrijdend gedrag was niet de enige reden dat ik gestopt ben, maar het heeft er zeker mee te maken dat ik vrouw ben.” Paris deelde de leiding van studentencafé Skeksamen met een andere jonge vrouw. Zij merkte daarin dat zij niet echt serieus werden genomen, werd er veel feller op hen gereageerd en kregen vaak een denigrerende toon terug van de mannen uit hun team. “De hoofdrede voor mij om te stoppen was dus eigenlijk omdat wij als vrouwen gewoon niet echt serieus werden genomen. De andere vrouw is ondertussen ook om deze reden gestopt, voor zo’n linkse, anarchistische tent is dat best wel dubieus.”

Steun van collega’s 

Steun van collega’s is belangrijk bij het werken in de horeca, juist omdat werkgevers of leidinggevende vaak tekortschieten in het beschermen van personeel. “Ik heb meegemaakt dat een vriend van mij is aangerand door onze manager, zij waren met z’n tweeën in de zaal over. En die heeft zichzelf op hem gegooid. Mijn vriend is daar onwijs van geschrokken, maar die manager is toen wel meteen ontslagen.” Daarom is het niet vanzelfsprekend dat medewerkers bij iemand terecht kunnen komen. Je moet het dan al vanuit je eigen kracht op kunnen lossen, of het geluk hebben dat je collega’s je willen helpen. 

“Ik heb wel eens iemand aan de bar gehad die vroeg of hij mijn kutje mocht eten, ik reageerde toen met ‘Wat denk jij wel niet, je weet toch ook wel dat dit niet de bedoeling is’ en heb hem er ook uit gezet.” Paris gaf aan dat ze toen veel steun voelde van haar collega’s, zij schrokken ook van de opmerking en gaven aan dat ze hem er ook voor haar uit hadden gezet. “Ik stond toen ook wel sterk in mijn schoenen bij eerdere baantjes had ik misschien niet zo gereageerd, in die tijd was ik waarschijnlijk gewoon gaan huilen, want je schrikt er zo erg van.”

Ondanks de frequentie van grensoverschrijdend gedrag, blijft de bescherming voor de medewerkers nog altijd gebrekkig. Hierdoor voelen veel vrouwen zich gedwongen zelf actie te ondernemen of vervelende situaties te accepteren. Er moet dus nog veel gebeuren om dit structureel te verbeteren voor de veiligheid van deze jonge vrouwen.