Uit het Geluksonderzoek van ouderenorganisatie ANBO-PCOB blijkt dat ouderen hun geluk gemiddeld een 7,6 geven. Maar wat zit er achter deze cijfers? Volgens Josanne Huijg van de Leyden Academy speelt eigen invloed een grote rol. Els Hofman van Movisie wijst op het belang van een toegankelijke woonomgeving en sociale contacten en psychiater prof. Gert-Jan Hendriks noemt mentale gezondheid en goede zorg cruciaal. Samen belichten zij de belangrijkste factoren voor geluk op latere leeftijd.

Geluk in cijfers 
Gemiddeld geven ouderen hun levensgeluk een 7,6. Maar achter dat gemiddelde gaan grote verschillen schuil. Ouderen met sterke sociale netwerken beoordelen hun geluk met een 8, terwijl mensen met weinig sociale contacten niet verder komen dan een 6,5. Emotioneel goed in je vel zitten blijkt volgens het onderzoek cruciaal: wie zich mentaal sterk voelt, scoort een 8,7 op geluk. Daarentegen geven mensen met mentale klachten hun leven slechts een 5,4. 

Huijg plaatst de cijfers in perspectief: “De cijfers van het ANBO-onderzoek komen overeen met andere gegevens over volwassenen en ouderen in Nederland. In het ‘World Happiness Report‘ staat Nederland op de zesde plek van gelukkigste landen ter wereld, met een gemiddelde score van 7,3 voor volwassenen op de schaal van levenstevredenheid van nul tot tien. Uit een onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat 88% van de 55-plussers aangeeft gelukkig te zijn; een kwart van hen geeft aan nu gelukkiger te zijn dan vroeger. In een onderzoek van het LUMC naar Nederlandse 85-plussers zagen we dat ook zij zich nog steeds gelukkig voelen, ondanks toenemende fysieke en mentale klachten en het verlies van dierbaren. Bovendien weten we uit onderzoek in Westerse landen wereldwijd dat het begin en het einde van het leven gemiddeld de gelukkigste perioden zijn.” 

De kracht van ouder worden
Naast cijfers over geluk benadrukt Huijg de unieke vaardigheden van ouderen.
“We weten dat ouderen veel beter in staat zijn hun doelen aan te passen aan hun mogelijkheden dan jongere mensen en dat zij beter prioriteiten kunnen stellen. Ouderen richten zich vaker op de positieve aspecten van het leven en zijn beter in het loslaten van zaken die negatieve energie opleveren.”

60% van de ouderen geeft hun leven een 8 of hoger.

57% zou andere keuzes maken als ze de kans hadden om hun leven opnieuw te beginnen.

76% is (zeer) tevreden over de tijd en mogelijkheden voor hobby’s, uitjes en gemeenschapsactiviteiten.

89% is blij met hun huidige woning en woonomgeving

47% kijkt positief uit naar het komende jaar.
41% maakt zich zorgen over wat het volgende jaar zal brengen.

Bron cijfers: Abbi Insights in opdracht van ANBO-PCOB Magazine OuderenWijzer deccember 2024 / Bron icons: CanvaPro

De rol van de woonomgeving 
Els Hofman, Senior projectleider in het sociaal domein bij Movisie, wijst op het belang van een toegankelijke fysieke en sociale omgeving voor ouderen. “In de woonomgeving zien we dat kleine, praktische zaken een groot verschil maken. Denk aan goed onderhouden voetpaden of een veilige plek waar ouderen elkaar kunnen ontmoeten. Soms gaat het om iets kleins, zoals een auto die over een stoep uitsteekt of een fietsdrager die een obstakel vormt. Deze details maken een omgeving toegankelijker en dragen bij aan mobiliteit en sociale interactie.” 

Daarnaast benadrukt Hofman het belang van ontmoetingsmogelijkheden: “Een plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten is ontzettend belangrijk. Ouderen verliezen soms dierbaren of hebben familie en vrienden die verder weg wonen. Sociale contacten onderhouden helpt tegen eenzaamheid en draagt bij aan een gevoel van welzijn.” 

Mentaal welzijn als sleutel
Huijg wijst erop dat mentaal welzijn een centrale rol speelt in verschillende definities van geluk. “In de verschillende definities van geluk heeft mentaal welzijn een belangrijke rol. Levenstevredenheid bijvoorbeeld, gaat over hoe tevreden je bent met je leven in het algemeen, hiervoor is mentaal welzijn van belang. Andere vormen van geluk zijn het ervaren van zingeving en positieve emoties, waarvan de laatste misschien wel heel dichtbij mentaal welzijn komt. Hieraan gerelateerd denk ik dat als mensen zich zorgelijk en emotioneel uitgeput voelen, zij een mindere mate van mentaal welzijn ervaren. En dat dit dan dus ook een sterk effect heeft op hun geluksgevoelens.”

Prof. Gert-Jan Hendriks, psychiater en onderzoeker aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, vult aan dat angststoornissen en depressies veelvoorkomende psychische aandoeningen zijn bij ouderen en dat deze stoornissen vaak samengaan met gevoelens van emotionele uitputting en zorgen. “Bij elkaar komen deze stoornissen bij zo’n 15% van de ouderen voor. Toch worden deze problemen vaak niet goed herkend, zowel door ouderen zelf als door hun omgeving. Dit leidt tot onderdiagnostiek en onderbehandeling, terwijl ouderen heel goed te behandelen zijn met psychologische interventies.“

Hendriks ziet gezondheid, en met name mentale gezondheid, als een van de belangrijkste factoren voor een gelukkig ouder worden. Daarnaast wijst hij op het belang van sociale betrokkenheid en het bestrijden van negatieve opvattingen over ouder worden. “Ouderen met een goed sociaal netwerk voelen zich vaak gelukkiger. Het is belangrijk dat zij digitaal vaardig blijven, zodat ze sociaal-maatschappelijk betrokken blijven. Daarnaast kunnen initiatieven zoals ontmoetingsplekken bijdragen aan verbinding en zingeving.“

Zijn praktische aanbevelingen sluiten aan bij de oproep van Huijg en Hofman: blijf zo lang mogelijk fysiek en mentaal actief, richt je op wat je kunt beïnvloeden, en zorg voor een omgeving die sociaal en mentaal welzijn ondersteunt.