Veel jongeren ervaren prestatiedruk en opvallend genoeg komt die druk vaak niet van buitenaf, maar vanuit zichzelf. Aangespoord door hoge verwachtingen van ouders, het onderwijs en de perfecte beelden op sociale media, leggen veel jongeren de lat erg hoog en dit is vaak te hoog . Die druk kan leiden tot mentale klachten, waarschuwt onderzoeker studentenwelzijn Lisa Klinkenberg: “Een beetje druk kan motiveren, maar te veel kan tot ernstige gevolgen leiden. Jongeren moeten leren af en toe uit te zoomen en een stapje terug te nemen.”
Sociale media versterken het gevoel van moeten
Volgens Klinkenberg speelt social media een grote rol in het ontstaan van prestatiedruk. Jongeren zien daar vooral succesverhalen, goede cijfers, ‘perfecte levens’ en vergelijken zichzelf vaak met die beelden. “Dat beeld is zelden realistisch, maar voelt toch als de norm. Daardoor ontstaat het idee dat je altijd bezig moet zijn met beter worden.”
Ook ouders dragen bij aan de druk, vaak met goede bedoelingen. “Ze willen hun kinderen stimuleren, maar het gevolg is dat jongeren zich steeds meer verantwoordelijk voelen om aan die verwachtingen te voldoen. In combinatie met het onderwijs en sociale media kan dat overweldigend zijn.”
Onderwijssysteem als extra drukmiddel
Het onderwijssysteem is volgens Klinkenberg sterk prestatiegericht. Cijfers, deadlines, hoge verwachtingen en weinig ruimte voor herstelmomenten zorgen ervoor dat jongeren het gevoel hebben dat ze continu beoordeeld worden.
Daarbovenop komen praktische problemen zoals te late beoordelingen of rommelige roosters. “Dat lijkt op het eerste oog geen invloed te hebben, maar het versterkt het gevoel van stress en het idee dat je het niet goed doet.”
De grootste druk komt van binnenuit
Wat opvalt is dat jongeren vaak zelf aangeven dat de druk vooral van binnenuit komt. Ze willen zich bewijzen en niet onderdoen voor anderen. “We zien dat jongeren vaak de lat te hoog leggen, bang zijn om te falen en maar door blijven gaan,” zegt Klinkenberg.
“Een beetje prestatiedruk kan motiveren”, benadrukt ze. “Maar te veel zorgt voor mentale overbelasting. Het is belangrijk dat jongeren leren af en toe uit te zoomen, een stapje terug te nemen en uitrusten.”
Mentoren als sleutelpersonen
Klinkenberg vindt dat scholen hierin een belangrijke rol spelen. Mentoren moeten leerlingen goed in de gaten houden en actief tools aanbieden. “Ze kunnen jongeren helpen bij het stellen van prioriteiten, het leren omgaan met prestatiedruk en het filteren van onnodige stressfactoren zoals roosterproblemen.”
Een belangrijke stap daarin is jongeren laten inzien dat ze niet alles hoeven. “Even afstand nemen van de drukte, reflecteren en dan opnieuw bepalen wat écht belangrijk is.”
Druk blijft structureel hoog
Hoewel de prestatiedruk de laatste jaren niet verder lijkt te stijgen, blijft het niveau structureel hoog. Jongeren geven zichzelf gemiddeld een 4 op een schaal van 5 op het gebied van prestatiedruk.
Volgens Klinkenberg begint de oplossing bij bewustwording en het creëren van een cultuur waarin rust, reflectie en falen normaal zijn. “We moeten af van het idee dat je altijd perfect moet functioneren. Presteren is niet erg, maar alleen als er ook ruimte is om af en toe stil te staan.”