Volgens budgetinstituut Nibud gaan bijna alle huishoudens in Nederland er financieel op vooruit. Hun koopkracht gaat dus omhoog, maar dit geldt niet voor iedereen. alleenstaanden met een laag inkomen zien juist hun koopkracht omlaaggaan. Dit roept de vraag op hoe het kan dat niet iedereen voorruit gaat. Hoe de koopkracht werkt hebben we voor je op een rijtje gezet in deze explainer.
Geen Vastelaovend maar Gekke Maondaag in het Limburgse Velden
In Velden, vlakbij Venlo, wordt al jarenlang ‘Gekke Maondaag‘ gevierd. Een initiatief dat vanuit vereniging de Wuilus georganiseerd wordt. Maarten Jansen, de vorst én voorzitter van deze GMV (Gekke Maondaag Vereniging), vertelt over de bijzondere dag. Ook laat Prins Teun I het een en ander los over zijn adellijke titel.
Wat wordt er met Gekke Maondaag gevierd? De Gekke Maondaag is ieder jaar op de laatste maandag van januari. Mits de dinsdag ook nog binnen de maand valt. Het valt dus los van de Vastelaovend. Maarten: ”Wat er precies wordt gevierd met de Gekke Maondaag is eigenlijk wel grappig. Het feest bestaat al jarenlang.” Wat er gevierd wordt is een ludiek protest tegen het gilde van Velden dat jaren geleden plaats heeft gevonden. Het gilde was een belangrijke groep mensen in het dorp die de goede orde bewaarde. ”Als de goede koe van een boer bijvoorbeeld was overleden, dan regelde het gilde dat er de volgende dag weer een nieuwe koe stond. Het gilde ging vaak naar de kroeg en mocht daar gratis ‘gildenbier’ drinken. Alleen mannen van boven de dertig of mannen die samenwoonden mochten zich bij het gilde aansluiten. De anderen; Boerenknechten en vrijgezellen, moesten vaak op de boerderij passen. Zij kwamen in protest. Die mensen zijn op de maandag, de dag na het gild, met hun kleren binnenstebuiten langs de deuren gegaan voor eten, om dit in de kroeg op te eten. Dit is Gekke Maondaag genoemd. Al die jaren later wordt deze ludieke opstand nog gevierd en vanuit vroeger bestaat de regel dus dat onze prins altijd onder de dertig moet zijn en niet samenwoont.”
Wat maakt de Gekke Maondaag zo mooi? ”Wat het voor mij vooral doet, is dat het natuurlijk in mijn eigen dorp is. Wat ik zo knap vind aan de Gekke Maondaag is dat de lokale mensen het op de hak nemen. Ze zien de humor er echt in. In Venlo en Blerick is het met Vastelaovend vooral gericht op pracht en praal. Hier in Velden wordt nog genoeg humor gezien en iedereen kan met dingen lachen.” Velden is een van de enige die Gekke Maondaag vieren in Nederland, Grubbenvorst doet het ook, maar Maarten geeft aan dat de inwoners van Grubbenvorst Velden hebben gekopieerd: ”Wij waren echt de eerste. Dat maakt het ook speciaal om in Velden te wonen. Door de Gekke Maondag hebben wij een speciaal dorp”, aldus Maarten.
Op welke manier verschilt Gekke Maondaag van de Venlose Vastelaovend? Maarten vertelt dat er in Venlo ieder jaar een thema is, waar heel de optocht zich aan moet houden. In Velden wordt juist op lokale gebeurtenissen ingegaan en heeft iedereen vrij spel. Het gaat om humor en herkenbare dingen. Het hoeft niet te netjes. ”Wij lopen als raad wel in pak, maar wij werken met weinig tot geen protocollen. In de stad is het ook erg leuk en daar geniet ik net zo goed, maar in het dorp zie je mensen die je goed kent en waar je mee bent opgegroeid, dat is mooi.” Maarten kiest nu prinsen uit die hij bijvoorbeeld voetbaltraining heeft gegeven of waar hij op heeft gepast: ”Zo heb je misschien als klein kind aan iemands handje gelopen bij de optocht en drink je een paar jaar later samen jouw eerste biertje. Dát is de charme van onze Gekke Maondaag; Je viert het met een hechte gemeenschap, waar iedereen elkaar kent.”
De Gekke Maondaag lijkt inmiddels wel meer op de Vastelaovend dan eerst. Dat is vooral zo omdat je sinds twee jaar in Velden, in een grote tent kan feesten. Voorheen was dit in de, vaak drukke, kleine stamkroeg. Ook omdat er veel animo is vanuit buiten het dorp wordt het feest groter gevierd. Maarten: ”Er is nergens anders zoiets te doen in dat laatste weekend van januari. Als we de Gekke Maondaag tegelijkertijd met de Vastelaovend zouden doen, zouden er veel minder mensen komen en zouden we een veel kleinere optocht hebben omdat iedereen dan naar de stad trekt.”
De jongensdroom van Prins Teun I Het worden van prins in Velden is, sinds dat Teun Berden op de basisschool zat, al een droom geweest voor hem: ”Toen de prins op school langs kwam, keek ik daar altijd erg naar op. Mijn opa en oom zijn ook prins geweest, dus dat maakt het extra speciaal. Van hen hoorde ik altijd de gaafste verhalen en nu mag ik dat zelf meemaken dus het is een ontzettende eer. Ze kunnen uit zoveel mensen kiezen en dan pakken ze mij eruit. Heel bijzonder. Ik merk ook als ik in pak ben, dat mensen naar me opkijken. Iets wat ik zelf als kleine jongen ook deed bij de prins. Gek om zelf mee te maken, want het stelt eigenlijk niet super veel voor.”
Het feest in de tent is voor Teun hét hoogtepunt. Vier dagen lang in een bomvolle tent het vieren van dé dorpse traditie. In het weekend van de Gekke Maondaag is er al feest en op dinsdag gaan ze nog even door. ”Van tevoren keek ik met spanning, maar ook heel veel enthousiasme naar dit weekend. Achteraf ben ik erg tevreden. De Gekke Maondaag heeft eigenlijk niks te maken met de Vastelaovend in Venlo. Het is dan wel steeds meer op elkaar gaan lijken door de drukte en het grote feest, maar hier in Velden is het veel persoonlijker. In de optocht worden lokale mensen voor de gek gehouden en komen er allerlei actuele dingen uit het afgelopen jaar naar voren. Het is een erg mooi feest, wat wij als klein dorpje goed voor elkaar krijgen.”
Explainer: Hoe reëel is de kans dat Trump president wordt?
In deze explainer behandelen we de vraag hoe reëel de kan is dat Donald Trump verkozen wordt als president.
Stroomstoring legt Amsterdam plat: ‘Dit is een van de belangrijkste risico’s die in onze regio voorkomt’
Het openbaar vervoer valt stil, de verlichting thuis en op straat gaat uit en stoplichten en spoorbomen doen het niet meer. Het klinkt apocalyptisch maar in Amsterdam was dit de werkelijkheid. Door een stroomstoring lagen delen van de stad plat. Na een uur was de storing opgelost. Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland moet tijdens de stroomstoring alles in goede banen leiden maar hoe bereiden ze zich hierop voor.
De veiligheidsregio is zich bewust van de grote gevolgen van een mogelijke stroomuitval. ”Dit is één van de belangrijkste risico’s die in onze regio voorkomt. Het kan leiden tot een crisis. Stroomuitval is al jaren een aandachtspunt in ons regionaalrisicoprofiel.” zegt Leena Jaarsveld van veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland.
Voorbereiding
De veiligheidsregio maakt zich zorgen over de gevolgen die langdurig stroomuitval heeft zoals: uitval van betalingsverkeer en het wegvallen van internet en telefonie. Daarom bereiden ze zich goed voor op dit soort risico’s. ”We doen dat niet alleen. We werken nauw samen met andere partijen zoals netbeheerder Liander. Voor 2024 hebben we uitval van elektriciteit als speerpunt gekozen. Binnen dit thema staan allerlei activiteiten gepland: in het licht van de stroomstoringen van deze week bekijken we of onze instructies en werkwijzen nog kloppen. We bouwen ons netwerk van samenwerkingspartners verder uit zodat we elkaar snel kunnen vinden als de stroom uitvalt. Daarnaast organiseren we allerlei leeractiviteiten voor de crisisorganisatie.” zegt Jaarsveld.
Weerbaarheid bewoners
Ook richt de veiligheidsregio zich op het weerbaarder maken van de inwoners van de regio. ” Als de elektriciteit daadwerkelijk voor langere tijd uitvalt, kunnen we inwoners lastiger bereiken door uitval van netwerken. Via een campagne zullen we hen informeren over wat zij nu al kunnen doen om zich goed voor te bereiden op een stroomstoring.” zegt Jaarsveld.
Wat kan ik zelf doen tegen een stroomstoring? De overheid heeft meerdere tips om je voor te bereiden op een stroomstoring. Zo adviseren ze bijvoorbeeld dat je een noodpakket in je huis hebt zodat je de eerste 48-uur voorbereid bent op een crisis. Het samenstellen hoeft niet veel tijd te kosten want de meeste spullen heb je waarschijnlijk al in huis. Vul een tas met: een zaklamp, water, lang houdbaar voedsel ook voor je huisdieren. Het hebben van contant geld, een opgeladen powerbank en een radio op batterijen is van groot belang in tijden van nood. Ook adviseren ze om afspraken te maken met je buren, ouders en kinderen over wat je doet in geval van uitval.
Foto: ANP/HERMAN WOUTERS
Tekort aan plekken in tbs-kliniek: ‘Er moet structureel geïnvesteerd worden in capaciteit’
Het aantal tbs-patiënten stijgt de laatste jaren, waardoor veroordeelden lang op een wachtlijst staan voor een plek in de kliniek. Demissionair minister van Rechtsbescherming Franc Weerwind schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat de krapte in tbs-klinieken zal blijven of zelfs groter wordt. De oorzaken: rechters leggen tbs op en patiënten kunnen moeilijk doorstromen.
De afgelopen jaren is het gemiddeld aantal tbs-patiënten dus gestegen, blijkt uit cijfers van TBS Nederland. In 2018 waren er nog 1310 patiënten. In 2022 is dit aantal al opgelopen tot 1536. Doordat het aantal tbs-patiënten stijgt, staan veel veroordeelden op een wachtlijst voor een plekje in de kliniek. Een voorbeeld: op 12 oktober 2023 stonden 149 veroordeelden op de wachtlijst voor een plek in een tbs-kliniek, zo blijkt uit cijfers van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Doordat het aantal tbs-patiënten stijgt, is er dus te weinig plek in de klinieken.
Waarom is er weinig plek in tbs-klinieken?
Een van de oorzaken: rechters leggen steeds vaker tbs op. In 2016 hebben ze 174 keer tbs opgelegd. In 2020 was dit al 273 keer. Een mogelijke verklaring hiervoor: “Er zijn steeds meer mensen met psychische problemen die in aanraking komen met het strafrecht. De rechter zal dan eerder een behandeling overwegen dan een langdurige gevangenisstraf”, legt Maarten van der Sluis, persvoorlichter van Rechtspraak uit. Een andere verklaring is de aandacht die er voor verdachten is die weigeren mee te werken. “De maatschappelijke discussie over tbs heeft ervoor gezorgd dat er meer aandacht is voor verdachten die weigeren mee te werken aan psychologisch onderzoek. Rechters zijn nog alerter in zaken waarin zij tbs kunnen opleggen, zonder dat er recente rapportages beschikbaar zijn.”
Ook kunnen patiënten moeilijk doorstromen naar andere behandelplekken, wat ook een oorzaak van het tekort aan tbs-plekken is. Hyacinthe van Bussel, voorzitter van TBS Nederland en Rooyse Wissel-directeur legt dit uit: “Als tbs-patiënten klaar zijn voor een volgende stap, kunnen ze doorstromen naar een andere passende plek, vaak in de reguliere GGZ of verstandelijk gehandicaptenzorg. Maar ook daar zijn plekken te kort. Ter vergelijking: twee jaar geleden zaten tbs-patiënten gemiddeld zeven jaar en één maand in een tbs-kliniek, inmiddels is dat opgelopen tot negen jaar en vier maanden.”
Er moet structureel geïnvesteerd worden in capaciteit: gebouwen en personeel
Hyacinthe van Bussel
Investeren in capaciteit
Hoe het tekort opgelost kan worden? “Er moet structureel geïnvesteerd worden in capaciteit: gebouwen en personeel”, verteld van Bussel. Ook moet er gekeken worden naar andere mogelijkheden. Tbs-patiënten worden steeds ouder en hebben daardoor verpleeghuisachtige zorg nodig. “We kijken nu of we voor deze groep iets kunnen regelen, zodat we wat meer ruimte creëren in de klinieken.” Het aantal tbs-opleggingen zal altijd blijven schommelen: “Maar dan kunnen we in ieder geval flexibel omgaan met de situatie”, aldus van Bussel.
Foto: ANP / Marcel van Hoorn
Nieuwe artiesten Pinkpop veroorzaakt discussie tussen rockfans
Door Jaap Ebbelink
Pinkpop stond jaren geleden nog bekend als een echt rockfestival, met artiesten als Foo Fighters en Rammstein. Nu lijken de gouden rockjaren in Landgraaf echter voorbij. Na de bekendmaking van het eerste deel van de line-up, een aantal weken geleden, waren reacties op een online Pinkpop forum negatief: “Het is een braaf popfestival geworden.” Gisteren kondigde Pinkpop nieuwe namen aan, maar is dit genoeg om deze rockfans terug te laten keren?
Een forum, waarop alle geruchten en kanshebbers voor Pinkpop besproken worden. Het begon allemaal in 2013. Via Wattes.nl kwamen festivalgangers bij elkaar en anno 2024 wordt er nog volop gediscussieerd.
Een aantal weken voordat Pinkpop de eerste line-up bekend maakt, delen de festivalgangers hun lijstje met namen, die ze graag zouden willen zien in Landgraaf. Ze houden zowat iedere artiest in de gaten, wanneer ze touren en of ze toevallig in de buurt zijn in juni. Foo Fighters, Metallica, Green Day en Madonna. Het zijn grote namen, maar vroeger haalde ‘Mister Pinkpop’ ze allemaal al binnen. Jan Smeets, de oprichter van Pinkpop, stopte in 2022 na het ruim 50 jaar organiseren van het festival.
Op het forum zijn ze het over één ding eens. ‘’Wat Pinkpop 2024 nodig heeft, zijn stevig harde scheurende gitaren’’, plaatste een van de leden, die al vanaf de start van het forum lid is. Echter reageren anderen al snel op het forum dat die jaren voorbij zijn.
Als we de posters van 2008 en 2024 zouden vergelijken, kun je zien dat het soort artiesten inderdaad ontzettend is veranderd door de jaren heen. In 2008 draaide Pinkpop voornamelijk om rock. Zo traden artiesten als Foo Fighters, Metallica, Rage Against the Machine, Queens of the Stone Age en Editors op. In 2024 komen onder andere Calvin Harris, Ed Sheeran, James Arthur, Louis Tomlinson, Hozier en Sam Smith, een heel ander genre dus.
Nieuwe namen
Op maandag heeft de organisatie van Pinkpop 19 nieuwe namen onthuld, waaronder bekende artiesten zoals Anouk, De Jeugd van Tegenwoordig en Douwe Bob. Andere toevoegingen aan de line-up zijn onder meer Keane, Corey Taylor (zanger van Slipknot, die solo zal optreden op zaterdag) en The Analogues.
Het lijkt alsof Pinkpop geluisterd heeft naar de negatieve reacties van de rockers. Met namen als Skindred, Palaye Royale, Corey Taylor én The Interrupters is er ineens behoorlijk wat rock toegevoegd aan de 53ste editie van het festival.
Zoals gewoonlijk worden de nieuwe namen meteen gedeeld op het Pinkpop forum. De vroege vogels zijn al meteen online, en deze keer reageren ze een stuk positiever dan voorheen: “Wat een fantastisch affiche!”
De vraag blijft of deze line-up genoeg is om de rockliefhebbers terug te laten keren naar Landgraaf. De discussie op het Pinkpop forum gaat ongetwijfeld nog even door, maar voor nu lijkt er weer hoop te zijn voor de rockers op het geliefde festival.
Hitterecord bevestigd in Europa, bijna 50 graden
Tijdens de zomerse hitte van 2021 werd een recordtemperatuur van 48,8 graden gemeten op Sicilië. Het record was bevestigd na lang onderzoek van het Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) in Genève.
De uitschieter was gemeten in Syracuse, op het Italiaanse eiland Sicilië. Dit verbrak het vorige Europese record van 48 graden in Athene, wat in 1977 was gemeten. Het record roept bij experts veel zorgen op. Professor Randall Cerveny van het WMO noemt dit soort extremen ‘momentopnamen’ van ons huidige klimaat. Cerveny acht het waarschijnlijk dat er in de toekomst in heel Europa grotere extremen voor zullen doen.
In Nederland is het hoogste record 40,7 graden, gemeten op vliegbasis Gilze-Rijen in 2019. Het hoogste wereldrecord was gemeten in ‘Death Valley’ in de Verenigde Staten, en staat op 56,7 graden.
Het record is dan wel twee jaar geleden gemeten, maar zulke onderzoeken duren lang om te bevestigen. Volgens WMO-expert Cerveny: ‘vanwege de nauwgezette zorgvuldigheid die het WMO besteedt aan het bevestigen van weermetingen.’ Betrouwbaar onderzoek heeft lange tijd nodig en ‘biedt het vertrouwen dat onze wereldwijde temperatuurmetingen op de juiste manier wordt gemeten.’
Aangescherpt beleid bij natuurmomenten: ‘Hopen dat we nu nog duidelijker naar bezoekers zijn’
Voor natuurmonumenten in Nederland zijn aangescherpte regels gekomen door rondzwervend afval. De strengere richtlijnen zijn er om het huidige beleid nog duidelijker te maken voor de bezoekers van natuurmonumenten. Drones en as verstrooiing zijn vanaf nu verboden. Daarnaast zijn er ook vernieuwde regels bij het maken van fotoreportages en het uitlaten van honden.
“We verwelkomen nog steeds iedereen, maar we hopen dat de regels over gebiedstoestemming nu nog duidelijker zijn”, vertelt Juul Pröpper, medewerker communicatie natuurmonumenten. Doordat er de laatste tijd veel rommel achtergelaten wordt rondom natuurmonumenten zijn de regels strenger geworden. Huwelijk fotoreportages mogen nog wel, maar de fotograaf moet vanaf nu gebiedstoestemming aanvragen bij de lokale beheereenheid en de boswachter. Vervolgens bepalen zij of je een vergunning krijgt om een reportage bij een natuurmonument te schieten. Dit hangt af van de hoeveelheid mensen die er tijdens de shoot aanwezig zijn en waar de foto’s gepubliceerd gaan worden. Als je hier geen vergunning voor hebt kun je een boete krijgen.
Beleidsaanpassing
“Een nieuwe regel in ons beleid is het uitlaten van maximaal drie honden. Dit omdat honden voor veel verstoring bij andere dieren in het gebied zorgen”, meldt Pröpper. Dit zal gecontroleerd gaan worden door verschillende vrijwilligers die rondlopen. Ook lopen er boa’s rond die toezicht houden en waar nodig naar vergunningen kunnen vragen. Voor particuliere bezoekers van de natuurmonumenten geldt dat je nog wel foto’s mag maken voor privé gebruik. “Een selfie in het bos maken is natuurlijk een ander verhaal”, voegt Pröpper eraan toe.
Van recordhoogte naar teleurstelling: Hoe de Nationale Tuinvogeltelling worstelt na corona
Het was weer zo ver: de Nationale Tuinvogeltelling; het grootste burgerwetenschapsproject van Nederland. Sinds 2001 wordt deze jaarlijks in januari gehouden, specifiek gemaakt om te peilen wat voor soort vogels er in onze tuinen rondfladderen. Toch neemt het aantal deelnemers af, terwijl vogelspotten als hobby juist steeds populairder wordt.
“Tijdens corona zijn mensen erachter gekomen dat het echt heel leuk is. Je bent met een doel buiten en de instap drempel is heel laag. Het enige wat je nodig hebt is een verrekijker en je telefoon om op te zoeken waar je naar kijkt als beginner”, zegt Christophe Reijman, vogelspotter en eigenaar van het bedrijf ‘Vogels kijken is leuk’. Het is daarom ook geen verrassing dat tijdens corona de tuinvogeltelling een recordaantal deelnemers trok sinds de creatie in 2001. Dit waren namelijk bijna tweehonderdduizend deelnemers.
Deze trend was helaas niet vast te houden, na de corona jaren in 2022 zakte het aantal deelnemers naar 170.000 en in 2023 naar 130.000. Dit jaar deden er slechts 113.000 mensen mee met de vogelteldag. Als vogel spotten in populariteit toeneemt, hoe kan het aantal deelnemers dan zakken? Reijman denkt dat het te maken heeft met een aantal factoren: “We zitten natuurlijk niet meer in een lockdown. Iedereen mag weer gaan en staan waar die wil, dus dan zullen sommigen ook betere dingen te doen hebben dan vogels tellen in de tuin. Verder heeft het weer er ook mee te maken. Het is en blijft een vrijwilligers actie. Als bijvoorbeeld het weer niet meezit dan gaan er weinig mensen vogels kijken. Dan vallen er ook niet heel veel vogels te tellen, want die houden evenmin van de regen.”
Maar wanhoop staat niet op het menu voor Reijman: “De tuinvogeltelling is eigenlijk heel laagdrempelig vogels kijken. Zodra de meeste mensen de smaak een beetje te pakken krijgen, gaan ze op zoek naar zeldzamere vogelsoorten. Ze raken dan helemaal in de ban van verstoppertje spelen met vogels.” Een huismus geeft voor een gewinterde vogelkijker lang niet dezelfde kick als een zeldzamere soort.
Er is wel iets wat Reijman graag zou willen zien. “De tuinvogeltelling wordt nu neergezet als iets waar alleen vogelspotters of andere geïnteresseerden aan mee kunnen doen. Dit terwijl het ook een belangrijke meting voor natuurverenigingen en mensen die zich bezighouden met het klimaat in het algemeen is. Als we die groepen er ook bij kunnen betrekken kan het zomaar zijn dat je weer richting die tweehonderdduizend deelnemers stijgt.”
Varkenshouderij Kuusj krabbelt weer op na verwoestende brand
Het begin is gemaakt voor varkenshouderij Kuusj in het Limburgse Mechelen. Drie weken geleden brak er een verwoestende brand uit in hun stal. 80 varkens kwamen om bij de brand, alleen varken Teddy overleefde de vuurzee. Een inzamelingsactie voor de eigenaren heeft bijna 50.000 euro opgeleverd.
Begin januari waren de eigenaren Amy Heuts en Joshua van Wersch in hun stal aanwezig toen er brand uitbrak. Het hooi in de stal vatte vlam en al snel verspreidde het vuur zich. De hele stal werd in de as gelegd.
Eerder gingen we al langs bij de eigenaren. De verslagenheid was destijds groot na de brand:
Plannen
Vier weken later wordt er langzaam gekeken naar de toekomst. “Maar er is nog een hele periode nodig om dit te verwerken”, vertelt Amy Heuts. Er wordt op hun locatie een tijdelijke noodhuisvesting gebouwd voor varken Teddy. “Daar zijn we nog mee bezig en dat is nog niet helemaal af. Er zijn nu nog geen verdere plannen.”
Varken Teddy heeft nog brandwanden. “Die beginnen nu allemaal te trekken. Dat heeft nog herstel nog van weken tot maanden. Het is nog onzeker hoe het verder gaat”, vertelt de eigenaresse.
Dankbaar
De crowdfundingsactie die vrienden van de eigenaren hebben opgezet, heeft bijna de grens 50.000 euro bereikt. Het geld is bedoeld voor een herstart van het bedrijf. “Daar zijn we ontzettend dankbaar voor”, zegt Heuts.
