De Wet Bijzondere Maatregelen Grootstedelijke Problematiek (Wbmgp) wordt opnieuw met 4 jaar verlengd. Vanmiddag heeft Minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening Mona Keijzer de aanvraag goedgekeurd die Gemeente Tilburg op 1 juli 2024 indiende. Hoewel de wet bedoeld is om de wijk Groenewoud leefbaarder te maken door de instroom van financieel zwakkere bewoners te beperken, roept hij steeds meer vragen op. Werkt de maatregel wel zoals bedoeld, of zorgt het vooral voor stigmatisering en discriminatie?
Uiterste redmiddel
De Wet Bijzondere Maatregelen Grootstedelijke Problematiek (Wbmgp), in de volksmond ook wel de Rotterdamwet genoemd, is bedoeld om de leefbaarheid in kwetsbare wijken te vergroten door de instroom van nieuwe huurders te reguleren. Zij moeten voordat ze een huurcontract afsluiten, een huisvestingsvergunning aanvragen bij de gemeente.
De aanvrager wordt dan gescreend waarbij gekeken wordt of hij/zij een inkomen heeft, of bepaalde uitkeringen zoals pensioen of studiefinanciering ontvangt. Ook wordt gecheckt of diegene een startkwalificatie heeft (een HAVO/VWO diploma óf een afgeronde opleiding op MBO niveau 2 of hoger) én de gemeente onderzoekt via politiegegevens of een potentiële huurder “een toename van overlast en criminaliteit in de straat” kan veroorzaken. De gemeente kan de vergunning afwijzen als iemand niet aan alle voorwaarden voldoet en zo financieel zwakkere (minima of mensen in de bijstand) of overlastgevende bewoners uit de buurt weigeren. Het invoeren van zo’n wet wordt gezien als een tijdelijke, uiterste maatregel.
Dweilen met de kraan open
De gemeente Tilburg heeft in 2007 al een proefperiode gehad waarin zo’n vergunning nodig was voor woningen in de Kruidenbuurt. Daar was de leefbaarheid in de buurt zo ver verbeterd dat de regeling in 2011 niet meer nodig was. Na deze pilot werd in 2017 besloten om de wet ook in te zetten in delen van de wijk Groenewoud.
De gemeente, politie en wijkorganisaties zijn al sinds 2014 bezig om de leefbaarheid te verbeteren en overlast te verminderen, maar gaven aan dat het erg moeilijk blijkt om crimineel en overlastgevend gedrag aan te pakken als ze geen controle hebben op de instroom van nieuwe bewoners. Die blijken soms hetzelfde gedrag te vertonen en “dan is het dweilen met de kraan open.” De aanvraag werd eerst aangevraagd en goedgekeurd voor 74 adressen. In 2020 bleek dat de wet nog niet het gewenste resultaat had. Volgens de gemeente kwam dit doordat er maar een handjevol adressen onder de regeling vielen, terwijl het probleem ook speelt in andere delen van de buurt, waar geen voorselectie van nieuwe bewoners wordt gehouden. In de aanvraag voor de periode 2020-2024 werden daarom 109 particuliere en 592 sociale huurwoningen toegevoegd aan het gebied waarin de Wbmgp geldt, dit gebied blijft onveranderd.
Terugval
De regeling geldt telkens voor 4 jaar, daarna moet er geëvalueerd worden en kan de gemeente, als ze dat nodig vinden een verzoek tot verlenging indienen bij het ministerie van Binnenlandse Zaken. De gemeente Tilburg heeft besloten om weer een aanvraag te doen. Ze is bang dat wijken zonder de Wbmgp terugvallen in oude patronen. Het is onduidelijk of het risico op een terugval na de tweede verlenging afneemt.
In de evaluatie van de afgelopen 4 jaar, uitgevoerd door Dimensus, worden enkele positieve effecten genoemd: minder overlastmeldingen en een lichte afname van het aantal bijstandsontvangers. Er wordt vooral gesproken over een preventieve werking. Mensen met een strafblad reageren vaak niet op woningen die zijn aangewezen en vragen bijna nooit een vergunning aan. Het is onduidelijk of deze verbeteringen direct te danken zijn aan de Wbmgp, en of ze zullen verdwijnen zodra de wet wordt afgeschaft.
Ook vragen veel betrokken gesprekspartners zich af of het gebied waarin de Wbmgp werkt, niet uitgebreid moet worden over de gehele wijk. Het doel is namelijk om kwetsbare bewoners beter te spreiden over verschillende wijken. Maar niet alle buurten zijn volledig aangewezen als ‘toetsgebied’, wat betekent dat mensen zonder vergunning naar een andere straat in dezelfde buurt kunnen verhuizen.
Discriminatie
Een belangrijk punt van kritiek op de wet is dat het stigmatisering van wijken kan veroorzaken. Een wijk die wordt aangewezen onder de Wbmgp kan het label krijgen van een “probleemwijk” of een “achterstandswijk”. Dit kan ervoor zorgen dat mensen met een ruimere portemonnee niet in deze wijken willen wonen, waardoor woningprijzen zelfs met 3-5% kunnen dalen.
Daarnaast is de wet in december 2023 discriminerend genoemd door de VN rapporteur Recht, Balakrishnan Rajagopal. Doordat er eisen worden gesteld aan het inkomen van mensen die in een bepaalde wijk willen wonen, zouden financieel kwetsbare groepen worden buitengesloten. Ook 1 van de professionals die Dimensus voor de evaluatie heeft gesproken valt hierover. De woningcorporaties zijn er óók voor de doelgroep die nu uitgesloten worden.
Daarnaast roept de wet vragen op over het recht op vrije vestiging. Iedereen in Nederland mag zelf kiezen waar hij of zij wil wonen. Dit recht mag alleen worden beperkt als het noodzakelijk is voor het algemeen belang, maar het is onduidelijk of het algemeen belang in dit geval genoeg baat heeft bij de beperkingen om ze te kunnen rechtvaardigen.
Hoewel herhaaldelijk verzocht heeft de gemeente nog geen reactie gegeven op de kritiek rondom de verlenging van de wet. Ook buurtondersteuners van Contour de Twern, die nauw betrokken zijn bij de uitvoering van de wet, willen niet reageren. Ze geven aan dat ze al veel moeite hebben om mensen uit te leggen waarom ze niet in bepaalde delen van de wijk mogen wonen. Ze vrezen dat ze het vertrouwen met buurtbewoners verliezen als ze ook in de media verschijnen.
