De Tweede Kamer debatteert vandaag en morgen over de spreidingswet. Deze wet moet het tekort aan opvangplaatsen voor asielzoekers oplossen. Het lijkt gesneden koek, maar niet iedereen is voor. “Het is een goede basis, maar zoals die het er nu uit ziet, is het niet uitvoerbaar.”
VluchtelingenWerk Nederland vindt wel dat er nu iets moet gebeuren en hoopt dat de spreidingswet snel wordt aangenomen. “Er is een permanent tekort aan opvangplaatsen voor asielzoekers. Dit moest twee jaar geleden al worden aangepakt”, vertelt Anna Strolenberg, persvoorlichter van VluchtelingenWerk Nederland. “We moeten vermijden dat er weer mensen buiten Ter Apel moeten slapen.”
“De spreidingswet moet zorgen voor rust en veiligheid”, vertelt Strolenberg. Om dit voor elkaar te krijgen, moet Nederland zich volgens haar focussen op kleinschalige opvang van voldoende kwaliteit en voor langdurige periodes. “Asielzoekers leven nu in grote opvangcentra met gebrek aan privacy en vaak ook gebrek aan sanitaire voorzieningen en fatsoenlijk eten.” Volgens Strolenberg is het ook van belang dat de nieuwe kleinschalige opvangcentra hun deuren lang open houden (>10 jaar). “Dit voorkomt de dure inzet van noodopvangcentra zoals hotels en cruiseschepen.”
Nederland is op Europees en internationaal vlak verplicht om asielzoekers op te vangen. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoeker (COA) is verantwoordelijk voor de opvang van asielzoekers in Nederland. De huidige situatie is dat gemeenten vrijwillig opvangplaatsen aan kunnen bieden aan het COA.
Maar met de spreidingswet, zoals die nu op de planken ligt, krijgt iedere gemeente in het begin van het jaar te horen hoeveel asielzoekers ze op moeten vangen. Voor 1 november moeten deze plekken beschikbaar zijn. Dit moet een einde maken aan de overvolle noodlocaties en ervoor zorgen dat iedere gemeente zijn steentje bijdraagt. De wet verdeeld de opvang van asielzoekers eerlijk over alle gemeenten van Nederland.
De spreidingswet is niet uitvoerbaar voor gemeenten
Tom Daelman, bestuurswoordvoerder van wethouder Yusuf Çelik (gemeente Tilburg), zegt echter dat de spreidingswet hoe die er nu uit ziet niet uitvoerbaar is. “Gemeente Tilburg is niet de enige die er zo over denkt. G40-stedennetwerk, een netwerk van 40 middel-grote gemeenten in Nederland en de VNG, de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten, hebben samen een voorstel geschreven voor een rondetafelgesprek”, vertelt Tom Daelman. Hierin staat dat de manier waarop de asielzoekers worden verdeeld evenredig moet zijn aan het aantal inwoners van een gemeente. “In het huidige wetsvoorstel word je als gemeente beloond als je lang laat afweten met opvangplaatsen. Daar staat tegen over dat gemeente die vrijwillig veel plaatsen aanbieden vervolgens nog meer plek creëren. We willen geen ‘free riders’ meer zoals nu. Daar kan de spreidingswet goed voor zijn, maar het moet op een duidelijke en eerlijke manier gebeuren”, zegt Daelman.
Volgens het voorstel van de G40 en de VNG zijn er ook te weinig handvatten wat betreft kleinschalige opvang. “Wij vinden dat de balans ontbreekt tussen het behalen van de benodigde aantallen opvangplaatsen enerzijds en het faciliteren van kleinschalige opvang die kan rekenen op draagvlak van de lokale politiek en inwoners anderzijds. We vinden het van groot belang dat kleinschalige opvang mogelijk wordt gemaakt. Stimulering daarvan moet expliciet in de spreidingswet wordt opgenomen. Hiervoor moet in de wet duidelijkheid over bekostiging en capaciteit worden opgenomen”, staat in het voorstel geschreven.
Naast de op- en aanmerkingen komen de G40 en de VNG ook met een alternatief. Een duidelijke en eerlijke verdeling van de opvangplaatsen en een bonus voor extra plaatsen die een gemeente aanbiedt. “Het belangrijkste is dat er een uitvoerbaar, duidelijk en eerlijk plan komt. Dat is de spreidingswet in zijn huidige vorm nog niet,” aldus Tom Daelman.
De spreidingswet laat nog even op zich wachten
Anna Strolenberg is ervan overtuigd dat de wet met de nodige aanpassingen aangenomen wordt. En vóór de Tweede Kamerverkiezingen nog door de Eerste Kamer heen kan. Volgens Bremer zal de spreidingswet pas op de politieke agenda komen bij de formatie van het nieuwe kabinet. De G40 en de VNG denken er zo ook over: “Tot onze spijt voorzien wij dat de Spreidingswet niet eerder dan 1 januari 2024 van kracht zal worden.”
