Zaterdag is het één jaar geleden dat de Iraanse Jina Mahsa Amini overleed in gevangenschap, omdat ze haar hoofddoek niet goed droeg. Het ontketende massaal reacties en wereldwijde steunbetuiging. Toch is er niks veranderd in Iran. Vrouwen hebben nog steeds geen mensenrechten.

Elke Kuijper, persvoorlichter bij Amnesty International, legt uit hoe het er een jaar later aan toe gaat. “Iraanse autoriteiten grijpen nog steeds hard in bij vreedzame protesten of bij overtredingen van kledingvoorschriften. Autoriteiten schieten op demonstranten met kogels en traangas. Veel mensen gaan dood, raken gewond of worden opgepakt. Vrouwelijke gevangen worden verkracht en mishandeld.”

Een jaar verder en de politie in Iran blijft vrouwen onderdrukken en lastigvallen. Sinds kort maakt de Iraanse politie ook gebruik van speciale camera’s om vrouwen te identificeren die geen hoofddoek dragen. Ze krijgen eerst een sms’je met een waarschuwing, maar daarna worden maatregelen genomen, meldt het ANP. 

Amnesty International schrijft dat de autoriteiten auto’s in beslag nemen en toegang tot werk, onderwijs, gezondheidszorg en het openbaar vervoer ontzeggen. Dit omdat vrouwen de kledingvoorschriften niet goed navolgen. Daarnaast worden vrouwen vervolgd en veroordeeld. Ze krijgen gevangenisstraffen, boetes of taakstraffen, zoals het wassen van lijken. 

Nastaran is geboren in Iran en woont inmiddels al dertien jaar in Nederland. Ze is vanwege politieke redenen naar Nederland gevlucht. Haar familie is nog Iran en ze vreest voor de komende dagen. “Er gaan protesten komen en de Iraanse autoriteiten reageren daar fel op. Ik vrees daarom voor mijn familie. Ik ben bang dat ze worden doodgeschoten of in de gevangenis belanden”, vertelt Nastaran. Toch blijven zij en haar familie demonstreren.

“Het gaat niet alleen om het niet goed dragen van een hoofddoek. Voor vrouwen gaat het om mensenrechten en vrijheid. De mogelijkheid je eigen keuzes te maken zonder daarvoor gestraft te worden.” Nastaran is blij dat sinds vorig jaar de rest van wereld eindelijk ziet wat zij al haar hele leven ziet. “Het is tijd voor een revolutie.”

Vervolging Iraanse autoriteiten

In november 2022 heeft de VN-mensenrechtenraad een onderzoekscommissie opgericht voor Iran. Dat is een comité dat onderzoek doet naar wat er daar gebeurt, zodat de VN de Iraanse autoriteiten kan vervolgen voor hun daden. En dat is heel mooi, maar het is niet genoeg, volgens de persvoorlichter van Amnesty International, Elke Kuijper. “Het probleem is dat er een hele grote straffeloosheid heerst. Autoriteiten en overheidsfunctionarissen die mensenrechten hebben geschonden, worden totaal niet bestraft. Iedereen komt er gewoon mee weg.”

Amnesty International roept daarom landen op de autoriteiten van Iran aan te spreken en zich te beroepen op universele jurisdictie. Universele jurisdictie betekent dat, wanneer iemand het internationaal strafrecht overtreedt, diegene in andere landen kan worden aangehouden en kan worden berecht. Amnesty International roept daarom iedereen op de Iraanse autoriteiten op hun plek te zetten. “Voor landen is dit niet altijd makkelijk. Vanwege algemene handelsbelangen is het moeilijk hard op te treden tegen een ander land. Dus roepen wij zelf de Iraanse autoriteiten op om te stoppen. Maar die luisteren natuurlijk niet,” aldus Elke Kuijper. 

Steun voor het Iraanse volk

Daarom is het, volgens Kuijper, van groot belang dat de mensen uit Iran zich gesteund en gehoord voelen door de rest van de wereld. “Ze vechten daar nog iedere dag tegen de autoriteiten. En steunbetuigingen via sociale media geven hen hoop en moed,” benadrukt Kuijper. “Dat het lijkt alsof de rest van wereld niks kan doen aan de situatie in Iran, is geen reden om geen actie te voeren. Verandering kan heel langzaam gaan.”

“Jaren geleden heeft Nederland ook lang en hard gevochten om een democratie te worden. Misschien is dit wel de revolutie die van ons land een democratie maakt”, aldus Nastaran.