Bij studentencomplex Uilenstede brak vorige week brand uit, maar de bewoners konden zichzelf niet helpen. DUWO had namelijk drie dagen voor de brand alle brandblussers verwijderd. Waarom gebeurde dit? En wat zijn de gevolgen?

Op vrijdag 14 maart werden alle blussers uit de complexen in Amstelveen weggehaald. Drie dagen later ontstond er brand, waardoor bewoners machteloos moesten toekijken. Een brand verspreidt zich binnen ongeveer 30 seconden. Wat is er dan sneller: een brandblusser op de gang of een brandweerwagen? Precies, de brandblusser.

DUWO verklaarde dat de blussers zijn verwijderd om te voorkomen dat bewoners zelf de held uithangen. Maar is dat wel zo onverstandig? Een van de studenten meldde dat de brand op een balkon begon en zich vervolgens verspreidde. Met een brandblusser hadden ze de situatie wellicht onder controle kunnen krijgen voordat het uit de hand liep.

Uiteindelijk hebben 10 omwonende hun kamer moeten verlaten vanwege de brand en is het verspreid naar 2 kamers. DUWO is niet van plan de blussers terug te plaatsen. Bewoners kunnen nu alleen maar hopen dat de brandweer op tijd arriveert.

De Nederlandse inlichtingsdiensten AIVD en MIVD hebben hun speciale bevoegdheden, zoals bijvoorbeeld telefoons afluisteren, in 2024 30% meer gebruikt dan het jaar ervoor. Dit staat in het jaarrapport van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB). Voormalig toezichthouder AIVD en MIVD, Bert Hubert: “De Nederlandse inlichtingsdiensten mogen iedereen en alles afluisteren”. 

De taak van de TIB is de inlichtingsdiensten toestemming geven voor bijzondere bevoegdheden, zoals computers hacken en telefoongesprekken afluisteren. Elk jaar geeft de TIB een jaarrapport vrij. Daarin wordt nu duidelijk dat de inlichtingsdiensten veel vaker een verzoek gedaan hebben om dit soort bevoegdheden te gebruiken. In 2023 werden er namelijk 3.383 verzoeken gedaan en in 2024 4.445, dit is een stijging van 30%. Deze toename komt boven op de stijging van 17% van 2022 naar 2023.

“Je kan je zeker zorgen maken over je privacy,” stelt voormalig toezichthouder Bert Hubert. De voormalig toezichthouder van de AIVD en de MIVD is kritisch op de inlichtingsdiensten. Hij vindt dat de privacy van de burger flink geschonden wordt met weinig resultaat. Zo kan je zomaar op de radar van een inlichtingsdienst belanden, terwijl je zelf helemaal geen verdachte bent. “De Nederlandse inlichtingsdiensten mogen iedereen en alles afluisteren, als dat nodig is. Zo kan je dus afgeluisterd worden, terwijl bijvoorbeeld je huisgenoot iets gedaan heeft.”

“Of ze nou een bedreiging zien uit Iran, België of Rijswijk, dat maakt niet zo veel uit”, legt de Hubert uit. “In de wetten van de AIVD of de MIVD komt het woord ‘Nederland’ eigenlijk bijna niet voor. Wettelijk gezien is er dus geen verschil tussen een inwoner van Nederland of uit het buitenland.” 

Hij legt wel uit dat er commissies zijn in Nederland die hierop letten: “Dus het is niet zo dat de inlichtingsdiensten hier zomaar wat mogen doen”. Zo zijn er de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) en de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD). “Als je het gevoel hebt dat je onrechtmatig in de gaten gehouden wordt door de AIVD of de MIVD kan je een klacht indienen, dan gaat de klachtencommissie uitzoeken of dat ook echt zo is. In andere landen moet je eerst met bewijs komen voordat je ertegenin kan gaan.”

Bert Hubert zegt dat in het jaarverslag van de TIB staat dat ze zelf ook niet helemaal kunnen uitleggen waarom er zo veel meer verzoeken gedaan zijn. De TIB legt wel een verband tussen de geopolitieke spanningen en het fors toegenomen aantal verzoeken. Hij vertelt ook dat een verzoek voor het gebruik van bijzondere bevoegdheden op verschillende manieren ingediend kan worden. Zo kan er één verzoek worden ingediend om telefoongesprekken van 3 personen af te luisteren, maar er kunnen hier ook drie verschillende verzoeken voor worden ingediend. Het kan dus aan de manier waarop de verzoeken ingediend zijn liggen. “Dat er meer verzoeken ingediend zijn, betekend niet meteen dat er meer speciale bevoegdheden gebruikt zijn.”

Vanuit een enquête onderzoek onder moslima’s blijkt dat 36% van de ondervraagde vrouwen in regio Rotterdam menstruatietaboe ervaren tijdens de ramadan. “Hier hoor je over te kunnen praten zonder dat je je schaamt”, legt islamitisch lerares Fatima Oudnun.

Vrouwen mogen tijdens hun menstruatie niet vasten. Dit staat gewoon in de Koran. Toch ervaren moslima’s schaamte tijdens de ramadan, bleek uit eigen onderzoek onder 74 moslima’s uit regio Rotterdam. Op de vraag of de moslima’s menstruatie een bespreekbaar onderwerp vinden tijdens de ramadan, heeft 64% gestemd dat menstruatie wél bespreekbaar is. “Het is een natuurlijk proces van het vrouwelijk lichaam, dus ik vind dat gewoon normaal”, blijkt uit reactie van de enquête.

De meeste moslima’s die geen menstruatietaboe ervaren begrijpen waarom anderen het wél kunnen ervaren. “Ik vind zelf wel dat ik het makkelijk kan bespreken. Ik heb wel het idee dat andere vrouwen moeite hebben om aan te geven dat ze niet vasten omdat ze ongesteld zijn. Het is belangrijk om het niet onder een tapijt te schuiven.”

Ook vinden ze dat er veel verdeeldheid is binnen de moslimgemeenschap. “De ene schaamt zich niet om het uit te spreken en de ander vindt het niet kunnen. Ondanks dat vind ik dat het bespreekbaar gemaakt moet worden. Het voelt respectloos om tegen oudere mannelijke familieleden te zeggen dat je ongesteld bent.”

Tóch vindt 36% dus dat menstruatie niet bespreekbaar is. “Ik baal ervan dat ik me als meid soms schaam om te zeggen dat ik ongesteld ben en daardoor niet vast. Terwijl het heel normaal is om ongesteld te zijn, heb ik soms het gevoel dat ik er niet over mag praten omdat het ‘vies’ is. Dit terwijl menstruatie iets super natuurlijks is, maar er hangt een soort taboe rond dit onderwerp, vooral bij mannen. Ik durf eerder tegen een Nederlandse jongen te zeggen dat ik ongesteld ben dan tegen een islamitische jongen, wat eigenlijk heel raar is. Hopelijk komt er meer bewustzijn over dit onderwerp bij onze jongens.”

“Toen ik nog klein was zag ik ook nooit vrouwen eten tijdens de ramadan. Als ik dat wel zag dan waren ze heel beschaamd en was het gelijk ‘tegen niemand zeggen’. Sindsdien heb ik het eigenlijk ook altijd zo ervaren. Ik zie wel dat steeds meer meisjes open zijn over een weekje niet vasten, maar ik blijf me schamen om te eten als de mannen aan het vasten zijn. Ik heb nog steeds het gevoel dat we ons gedeisd moeten houden en ‘oh pas op dat je vader of broertje je niet ziet! wat zullen ze wel niet denken?’”

Discretie in eigen huis

Het grootste deel, namelijk 37 van de gevraagde moslima’s, is eerlijk over hun menstruatie tegen mannelijke familieleden en vrienden. 17% zegt ziek te zijn. Dat is evenveel als het aantal moslima’s die mee eten in het bijzijn van hun mannelijke familie en vrienden en vervolgens stiekem in hun kamer eten.

Van de overige antwoorden zegt de meerderheid helemaal niets over hun menstruatie en leggen het niet uit. Anderen praten om het onderwerp heen en zeggen niet direct dat ze ongesteld zijn. Sommigen gaan ervan uit dat hun mannelijke familieleden en vrienden begrijpen waarom ze niet vasten. De rest laat het gelijk weten door hun afwezigheid in het ochtendmaal voor dat de zon opkomt.

Schaamte binnen cultuur en religie

Waar zou deze schaamte om menstruatie vandaan komen? “Überhaupt wordt er niet veel over menstruatie gepraat in een islamitisch huishouden”, zegt islamitisch geleerde Fatima Oudnun. “In de islam, en andere religies, wordt menstruatie als onrein beschouwd.” Vrouwen kunnen niet bidden of naar een moskee gaan tijdens hun menstruatie. “Door deze beschouwing zit er een negatieve beeld om menstruatie heen.”

“Ik begrijp dat je het niet al te openbaar moet maken en bescheidenheid moet hebben, maar het hoeft ook geen taboe te zijn. Ik denk dat die wel doorbroken kan worden”, zegt de geleerde. “Wij vrouwen staan hoog in de islam, en God heeft ons de menstruatie gegeven voor een reden. Er is geen islamitische bron die zegt dat we het niet bespreekbaar moeten maken. Hier hoor je over te kunnen praten zonder dat je je schaamt.”

Gen Z, de generatie die is opgegroeid met telefoons en social media, lijkt het nu wel gezien te hebben. Steeds meer jongeren streven naar een leven waarin ze niet voortdurend online zijn. Patty Valkenburg, expert op het gebied van media effecten, legt uit hoe het opgroeien met telefoons hier invloed op heeft.

Je ziet het steeds vaker: jongeren uit Gen Z die geen Instagram of TikTok meer gebruiken, terwijl de jongere generaties juist non-stop online zijn. Deze afkeer van social media heeft meerdere oorzaken, vertelt Patty Valkenburg. “Veel jongeren sluiten zich aan bij de groeiende rebellie tegen de algoritmes,” legt ze uit. Deze algoritmes werken verslavend en leiden tot ‘doomscrollen’: eindeloos scrollen, zelfs als het een negatief gevoel oplevert.

Algoritmes

Algoritmes zorgen ervoor dat je precies te zien krijgt wat je interessant vindt, maar ze maken het ook lastig om te stoppen met kijken. In de beginjaren van Instagram bestond de homepage alleen uit recente posts van mensen die je volgde, waardoor je uiteindelijk alles had gezien. Tegenwoordig voegen platforms zoals Instagram en TikTok eindeloos veel voorgestelde berichten toe, waardoor doomscrollen bijna onvermijdelijk is. 

Opgroeien met social media

Toch ligt de belangrijkste reden voor deze afkeer bij hun jeugd, stelt Patty. “Al deze jongeren hebben al jaren online gezeten en willen nu juist meer van het echte leven zien.” Dit verklaart de opkomst van trends zoals de ‘digital detox’, waarbij jongeren bewust een periode stoppen met social media om te ‘ontgiften’. “Ik wilde een digital detox van twee weken proberen, maar heb Instagram en TikTok daarna nooit meer gedownload,” vertelt een jongere.

“Ik sloot Instagram af om iets anders te doen, en voor ik het wist zat ik alweer op Instagram,” vertelt een ander. “In sociale situaties betrapte ik mezelf erop dat ik steeds aan het scrollen was, terwijl ik juist in het moment wilde zijn.” Veel jongeren ervaren zo’n besefmoment, waarna ze besluiten afstand te nemen van social media.

The Fear of Missing Out

“Ik was eerst bang dat ik iets zou missen als ik geen Instagram meer had, maar eigenlijk bevalt het me wel goed.” Dit fenomeen staat bekend als FOMO, oftewel ‘fear of missing out’. Veel jongeren ervaren dit door social media: je ziet vrienden en kennissen leuke dingen doen terwijl jij thuiszit, wat het gevoel geeft dat je iets mist.

Niet alleen offline, maar ook online speelt FOMO een rol. Jongeren voelen de drang om constant hun telefoon te checken, bang om een belangrijk appje of gesprek in een groepschat te missen. “Wat deze jongeren zich vaak niet realiseren, is dat ze juist door voortdurend op hun telefoon te zitten de mooiste of belangrijkste momenten in het echte leven missen,” zegt Patty.

Bij de Farmshop in Berlicum verkoopt de boerin haar producten direct aan de consument. Dit gebeurt steeds vaker. In 2023 is het aantal agrarische bedrijven dat verbredingsactiviteiten onderneemt gestegen naar 24.434, een toename van 10% vergeleken met 2020. Dit heeft de Universiteit van Wageningen onderzocht. Bij de Farmshop in Berlicum zien we een voorbeeld van hoe een melkboerin haar producten rechtstreeks aan de consument aanbied. Deze Groene FEBO versterkt de band tussen boer en burger en draagt bij aan een duurzame en lokale voedselvoorziening. Luister naar deze ontwikkeling in het boeren werkveld.