Uit recent onderzoek van de Europese gezondheidsdienst (ECDC) en de World Health Organization (WHO) is uitgekomen dat er een stijging is in het aantal tuberculose (tbc) besmettingen. Hoe komt dit en wat kunnen we er tegen doen? Wetenschappers hebben het antwoord: strengere controle bij de grenzen.

In het jaar 2023 zijn er in Europe 7500 kinderen onder de vijftien jaar gediagnosticeerd met tuberculose. Dit is een stijging van 10% in vergelijking met vorig jaar. In alle leeftijdsgroepen zijn er ongeveer 225.000 nieuwe gevallen van tbc gevonden in Europa en Centraal Azië. Van die gevallen waren er ongeveer 39.000 in Europa. In Nederland is omgerekend 4.5 op elke 100.000 besmet. Hoe komt het dat er steeds meer mensen met tbc rondlopen in Europa?

Deze oploop in tbc gevallen wordt hoogstwaarschijnlijk beïnvloed door de oorlog in Oekraïne. Zo komt tbc vaker voor bij armere mensen die de ziekte niet goed kunnen behandelen. Door de oorlog staat het contactonderzoek in Nederland onderdruk en kan tbc makkelijker het land in komen. Zo zegt Wilbert Bitter – hoogleraar medische en moleculaire microbiologie, Amsterdam UMC – dat er door de oorlog steeds meer oost Europeanen naar west Europa vluchten. Dit kan een oorzaak zijn voor de stijging in tbc die als infectieziekte zich snel kan verspreiden.

Om deze stijging tegen te gaan zal Nederland de screening maatregelingen aan moeten scherpen. Screening houd in dat mensen die Nederland binnen komen gecontroleerd woorden op ziektes zoals tbc. Ook moeten de geïnfecteerde de hulp krijgen die ze nodig hebben om zo de verspreiding tegen te gaan. Veel mensen denken dat de ziekte al uitgestorven is, maar dit is niet waar. De ziekte blijft zeker voorkomen en er moet meer aandacht voor zijn. Als Europa deze stappen volgt kan het de stijging van tbc gevallen tegenhouden.

In een wetenschappelijk artikel uit 2024 geschreven door dr. sc. nat. Bettina Schulthess  – hoofd van de afdeling Mycobacteriologie van de universiteit van Zurich – en prof. dr. Adrian Egli  – directeur van het instituut medische microbiologie aan de universiteit van Zurich. Wordt deze opvatting van Wilbert Bitter ondersteund. De oorlog in Oekraïne heeft een unieke impact op de tbc controle in Europa. Oekraïne is een van de landen waar tbc het meeste voorkomt meldt het WHO. Elk jaar lopen er 90 op de 100.000 inwoners tbc op. Dus van de 40 miljoen zijn dat er ongeveer 36.000 per jaar. Ook is er een hoger graad van multiresistente tbc in Oekraïne. Door de oorlog zijn er minsten 6 miljoen mensen gevlucht naar Hongarije, Polen, Roemenië, Slovakije en Moldavië vanuit Oekraïne. In Polen zijn de screening voor Oekraïense vluchtelingen redelijk mild. Alleen mensen met zichtbare symptomen worden gecontroleerd op ziekten. Zo komt voor uit het wetenschappelijk artikel: “een van de gevaren daarvan is dat mensen die besmet zijn met tbc niet altijd meteen ziek worden. Er zijn soms gevallen van latente tuberculose waarbij het pas later actief wordt.”  Door dit soort gaten in de tuberculose controle in Europa kan de ziekten zich verder verspreiden.

De productie van fabriekshuizen neemt toe, blijkt uit de prefab production survey. Het aantal actieve prefab producenten staat op 69, in 2020 waren dit er nog 27. De grootste fabriek voor geïndustrialiseerde bouw van Europa Van Wijnen, wil dit jaar een verviervoudiging van de productie ten opzichte van 2023. Jan van der Doelen, sector Banker Building & Construction bij ING legt uit wat deze prefab huizen zijn: “het is een soort Ikea bouwpakketje”.

De term prefab staat voor pre gefabriceerd. “De muren, daken en kozijnen worden allemaal in een fabriek gemaakt en worden later op de bouwplaats in elkaar gezet. Met dit soort woningen kan er meer, sneller en betaalbaarder gebouwd worden. Bovendien stoot het bouwen op deze manier minder stikstof uit, waardoor er in verband met de stikstofwet meer gebouwd kan worden.”

Stikstof

De stikstofwet is een Nederlandse wet die de schadelijke stikstofuitstoot moet terugdringen om kwetsbare natuurgebieden te beschermen. Door strenge regels worden activiteiten die veel stikstof produceren, zoals bouw en landbouw, beperkt.

“Deze methode stoot minder stikstof uit,” legt Van der Doelen uit, “omdat bouwers minder vaak mensen en materiaal van en naar de bouwplaats vervoeren. De fabrieken produceren al een groot deel van de constructie, waardoor de werkzaamheden op de bouwplaats minder tijd in beslag nemen.”

Kansen voor woningzoekenden

Doordat er meer en sneller gebouwd kan worden met behulp van prefabs, is het volgens Van der Doelen de bedoeling dat er meer woningen vrijkomen. Hierdoor komen jongeren hopelijk sneller aan een huis. “Weet je wat het mooie is? Met nieuwe huizen gaan mensen naar de nieuwe woningen verhuizen. Hierdoor komen er goede startershuizen vrij voor jongeren.”

Kritische perspectief

Hoogleraar op het gebied van bouwtechniek op de Technische Universiteit Eindhoven, Juliette Bekkering, is sceptisch over deze ontwikkeling. Ze is enthousiast over de stikstofreductie, maar ziet ook nadelen. Ze vertelt dat de gebouwde omgeving invloed heeft op mensen en de samenleving. “Op het moment dat gebouwen niet meer specifiek per locatie worden gemaakt, heb je straks bewijze van spreken zeven huizen waaruit je kan kiezen.” Volgens haar heeft standaardisatie van de straten negatieve invloed op de mentale gezondheid van mensen. 

Het onderzoek ‘Harde stad, zachte stad’ van Architecture and the Built environment ondersteund dit standpunt ook: “de grootschaligheid en monotonie van modernistische architectuur (…) dragen bij aan gevoelens van angst en onbehagen bij bewoners.” Bouwbedrijf Janssen de Jong zegt daarentegen dat hun prefab woningen “net zo makkelijk te customizenals een sneaker”. We hoeven ons volgens deze producent dus geen zorgen te maken dat elke straat er hetzelfde uit gaat zien door de prefab bouwinnovatie.

“Fabriekshuizen zullen het woningtekort niet volledig oplossen, maar het zal het wel verbeteren”, stelt Van der Doelen. Het licht aan het eind van de tunnel is dus nog niet in zicht, maar deze innovatie geeft ons wel de hoop dat het licht ooit bereikt zal worden.

Op 27 maart 2025 is Loretta Schrijver, een van de meest geliefde televisiepersoonlijkheden van Nederland, op 68-jarige leeftijd overleden. Schrijver leed aan darmkanker, een diagnose die ze in 2021 kreeg en waar ze openhartig over sprak in haar columns en interviews, zo meld RTL Boulevard.

Loretta Schrijver werd geboren op 16 mei 1956 in New York en verhuisde op jonge leeftijd naar Nederland. Ze begon haar carrière bij de radio, maar werd vooral bekend als presentatrice van het RTL Nieuws, waar ze in 1989 haar televisiedebuut maakte. Later presenteerde ze ook het populaire ochtendprogramma “Koffietijd” en was ze panellid in “The Masked Singer”.

Schrijver stond bekend om haar warme persoonlijkheid en haar betrokkenheid bij dierenwelzijn. Ze was sinds 1992 ambassadeur van het Wereld Natuur Fonds (WWF) en presenteerde verschillende programma’s over dieren. Haar liefde voor dieren kwam ook tot uiting in haar werk voor dierenwelzijnsorganisaties.

Haar overlijden is een verlies voor de Nederlandse televisie en voor iedereen die haar kende en bewonderde. Loretta Schrijver laat een blijvende indruk achter door haar werk en haar inzet voor goede doelen.

De vismigratie is weer van start gegaan en dat betekent ook dat de visdeurbel nu voor het vijfde jaar te bezoeken is. Elk moment kijken duizenden mensen naar de onderwater livestream, in de hoop dat ze een vis zien waarvoor ze de deur kunnen openen. De bedenker, Mark van Heukelum, legt uit waarom dit niet alleen leuk, maar ook belangrijk is.

De visdeurbel bevindt zich in Utrecht, waar een grachtsysteem van de Rijn is. “Daar komen nu veel vissen doorheen gezwommen nu het paringsseizoen is begonnen,” vertelt Van Heukelum. Omdat het een grachtsysteem en geen rivier is, zijn er overal sluizen. Zo ook bij de sluis van de visdeurbel. “Dat is echt een ouderwetse sluis die nog door een sluiswachter met de hand moet worden bediend. Doordat mensen naar de livestream kijken en op de deurbel klikken, weet de sluiswachter dat er een vis staat te wachten. Hierdoor hoeven de vissen minder lang te wachten en zijn ze minder moe voor de rest van hun migratieroute.”

Dat er in jaar vier van het project 3,4 miljoen unieke bezoekers waren bij de visdeurbel, had Van Heukelum niet verwacht. “Het is echt een bizar groot succes. Toen ik het bedachte, hoopte ik op een paar honderd bezoekers, maar nu, in jaar vijf, zijn het in 3 weken tijd al 630 duizend unieke bezoekers en is de livestream al 7,3 miljoen keer bekeken.”

De gevolgen

Dat het zo’n groot succes zou worden, was niet het doel volgens Van Heukelum: “Het doel was simpelweg vissen helpen om hun migratieroute af te leggen, maar ondertussen heeft het veel meer bereikt.” De visdeurbelkijkers hebben ondertussen twaalf soorten vissen gespot, terwijl er eigenlijk 20 soorten door de grachten van Utrecht zouden moeten zwemmen. “Vooral de vissen die van waterplanten afhankelijk zijn, zien we niet. Ik denk dat mede daarom de gemeente Utrecht vijftien miljoen wil investeren in de waterkwaliteit van de Utrechtse grachten.”

Van Heukelum is blij met die bewustwording en probeert een groter publiek te informeren door het Visjournaal. “Wekelijks leg ik mensen uit wat er die week te zien was op de livestream en praten we over vier andere drukke plekken met vissen in Nederland. Zo vergelijken we verschillende migratiestromen en worden we ons bewust van hoe bijzonder Nederland eigenlijk is.”

De toekomst van de visdeurbel

Waarom de visdeurbel dan alleen nog maar in Utrecht bestaat? “De visdeurbel past vooral op de plek waar die nu zit, door die unieke situatie. Het is een ouderwetse handmatige bootsluis, het is er druk met mensen en in Utrecht loopt de rivier de Rijn door de stad heen. Daarbij zijn er in vele andere steden al automatische vissluizen waardoor het niet nodig is. Al betekent dat niet dat ik niet bezig ben met mogelijkheden in de toekomst.”

Voor nu gaan we door met waar we mee bezig zijn. Mensen kijken er elk jaar naar uit, en met het voorjaar in aantocht wordt het weer een drukke periode. Halverwege april is het het drukst met zowel vissen als kijkers van de visdeurbel. Dit laat zien hoe een groep mensen, geïnspireerd door een verhaal, veel in beweging kan brengen. De visdeurbel heeft data omgezet in iets dat de vissen echt helpt.