In 2022 heeft Oekraïne, naar aanleiding van de Russische inval, een genocide-zaak aangespannen tegen Rusland. Deze zaak ligt op dit moment bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Of de uitspraak voor verandering zal zorgen, is de vraag.

De zaak die Oekraïne aangespannen heeft tegen Rusland is gebaseerd op het Genocideverdrag uit 1948. Volgens Rusland heeft Oekraïne dit verdrag geschonden, wat de aanleiding was voor hun inval in februari 2022. Oekraïne spreekt dit tegen en beschuldigd de Russen ervan genocide te plegen op hun grondgebied. 

De zaak wordt op dit moment behandeld in Den Haag. Verschillende landen zijn al aan het woord gekomen. “De eerste vraag die het Internationaal Gerechtshof moet beantwoorden, is of hij bevoegd is om hierover een uitspraak te doen”, vertelt Alexander Knoops, professor internationaal strafrecht. Zijn verwachting is dat het Gerechtshof zichzelf als bevoegd zal beschouwen, waarna de zaak inhoudelijk zal worden bekeken. “Als het Gerechtshof tot de conclusie komt dat Rusland inderdaad het begrip genocide heeft misbruikt, kan er vastgesteld worden dat Rusland het internationaal recht heeft geschonden.”

Het Gerechtshof kan echter geen sancties opleggen. “Het internationaal gerechtshof kan een uitspraak doen en een partij dus veroordelen, maar zij kunnen niets afdwingen”, aldus Marcel Brus, hoogleraar internationaal publiekrecht. “Daar heb je een handhavende macht voor nodig, en dat is er grensoverstijgend niet.” Het rechtsorgaan dat wel sancties kan opleggen, is de VN-Veiligheidsraad. “Dit kan in geval van niet-naleving van een uitspraak van het Gerechtshof,” legt Knoops uit. 

De Veiligheidsraad kan economische maatregelen nemen. Lidstaten kan bijvoorbeeld opgelegd worden om economische activiteiten met een bepaald land te staken. Een andere optie is dat mensen uit de regering op een sanctielijst worden geplaatst en toegang tot lidstaten wordt geweigerd. “Er kunnen geen militaire stappen worden ondernomen, want dat zorgt alleen maar voor meer oorlog”, vertelt Brus. “In de praktijk zijn de middelen van de Veiligheidsraad dus enigszins beperkt.”

Het probleem is dat Rusland vetorecht heeft binnen deze raad, wat inhoudt dat hij een besluit kan tegenhouden, ondanks dat het een meerderheid van de stemmen heeft gekregen. Naar verwachting zal Rusland daar ook gebruik van maken, mochten er inderdaad sancties besproken worden. “Dit betekent dat er mogelijk in de nabije toekomst een uitspraak kan komen van het Gerechtshof die in feite niet afdwingbaar is”, aldus Knoops.