De Libische autoriteiten zijn een onderzoek gestart naar het doorbreken van twee dammen in het oostelijke deel van het land, wat resulteerde in horror overstromingen in een groot deel van de kuststad Derna. Tijdens een persconferentie op vrijdagavond meldde een onderzoek dat deze twee dammen al geruime tijd ernstig verwaarloosd waren en gebrek aan onderhoud vertoonden.

Humanitaire omstandigheden

Wat ooit een levendige stad was, is volledig weggevaagd door de overstromingen. De verwaarloosde dammen braken open toen storm Daniel eroverheen raasde. Volgens de Verenigde Naties (VN) zijn er inmiddels 11.500 mensen om het leven gekomen bij deze overstromingen. De slachtoffers die in de overstroming zijn meegesleurd, spoelen nu weer aan bij de kuststad. Velen zijn begraven in massagraven, maar één van de grootste tekorten in de stad, naast drinkwater, zijn lijkzakken. Deze zijn nodig om te voorkomen dat ziektes zich verspreiden via onbegraven lichamen. Reddingsteams hebben de stad kunnen betreden en doorzoeken puin en ruïnes die door de overstromingen zijn achtergelaten. “Nog altijd bijzonder grimmig”, luidt het rapport van de VN omtrent de humanitaire situatie in Derna, een week na de ramp.

De Libische journaliste Noura Eljerbi, die in Tunesië woont, vertelde aan de BBC dat ze er pas achter kwam dat 35 van haar familieleden nog leefden, toen ze contact met een lokaal reddingsteam opnam. Deze woonden allemaal in hetzelfde flatgebouw in Derna. “Het huis is verwoest, maar mijn familie is erin geslaagd om weg te komen voordat het erger werd. Ze zijn nu veilig,” zei ze. Toch zijn de meeste families niet herenigd. In een interview met Associated Press vertelt Wali Eddin Mohamed Adam (24) over zijn verlies. Hij werd in de nacht opgeschrikt door het bulderende water. Hij heeft vijftien familieleden en negen vrienden verloren. “Ze zijn allemaal meegesleurd richting de zee, de zee in,” vertelt hij. “Moge God hen genadig zijn.”

De regerings detective

De procureur-generaal van het land, Al-Sediq al-Sour, is door hooggeplaatste politici gevraagd om met spoed een onderzoek in te stellen omtrent het onderhoud van de dammen. “Ik verzeker de burgers dat de aanklagers harde maatregelen zullen nemen tegen degene die fouten hebben gemaakt of nalatig zijn geweest.” Hij zei dat aanklagers een onderzoek zouden instellen naar de lokale autoriteiten in de stad en naar de vorige regeringen. Daarbij gaat hij zich verdiepen in het onderhoudsfonds en een mogelijke verduistering.

De oproep voor het onderzoek kwam van beide politieke kanten van het land, dat verdeeld is tussen rivaliserende oostelijke en westelijke regeringen: de voorzitter van de presidentiële raad van Libië, Mohamed al-Menfi, in het oosten, en de interim-premier van de regering in Tripoli, Abdel Hamid Dabaiba. Menfi zei dat hij wil dat het onderzoek iedereen ter verantwoording roept die een fout heeft gemaakt of nalatig is geweest door zich te onthouden van het nemen van acties. Dit heeft geleid tot de instorting van de dammen in de stad.

Libië wordt al jaren verscheurd door parallelle regeringen, maar de procureur-generaal, Al-Siddiq Al-Sour, is een van de weinige overgebleven functionarissen die zogenaamd het hele land bestrijkt.

Vingers wijzen

Volgens persbureau AFP werd tijdens de persconferentie van de procureur-generaal gemeld dat er sinds 1998 financiële middelen beschikbaar zijn gesteld voor de reparatie van de dammen. Echter, om verschillende redenen zijn de herstelwerkzaamheden aan de waterkeringen nooit daadwerkelijk gestart. In 2007 kreeg het Turkse bedrijf Arsel een contract om aan de dammen te werken, maar het verliet Libië in 2011 tijdens het uitbreken van gevechten en is nooit teruggekeerd. Een deel van het bedrag van 7.5 miljoen euro dat in 2003 was gereserveerd voor het damonderhoud, werd later teruggevorderd van het ministerie van Watervoorraden. Nadat het bedrijf het land had verlaten, werden de machines gestolen en raakte de bouwplaats in verval. Het exacte bedrag van het resterende deel van het onderhoudsfonds is onbekend. Al-Sediq al-Sour weigert bekend te maken om welk bedrag het gaat.

In een onderzoek van november 2022 waarschuwde de Libische ingenieur en academicus Abdel-Wanis Ashour volgens AFP voor een mogelijke ‘catastrofe’ die Derna zou bedreigen als de autoriteiten de twee dammen niet zouden onderhouden. Het hoofd van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO), Petteri Taalas, benadrukte dat ‘de meeste slachtoffers hadden kunnen worden voorkomen’. Vanwege de politieke instabiliteit in het land is het echter onzeker in hoeverre het onderzoek daadwerkelijk zal worden uitgevoerd. De regering is meerdere keren op hun vingers getikt om de dammen beter te onderhouden. Nu het kwaad geschied is, geven zowel de huidige als voorgaande regeringen elkaar de schuld. Niemand lijkt bereid verantwoordelijkheid te nemen voor de ineenstorting van de dammen. Niet verrassend, want de verantwoordelijkheid maakt je mogelijk medeplichtig aan de tragische dood van 11.500 mensen.