Geopolitieke spanning rondom Groenland neemt toe. “Groenland is een prachtige plek,” zegt Trump. “We hebben het nodig voor internationale veiligheid. Ik ben er zeker van dat Denemarken uiteindelijk zal toegeven.” Dit was zijn reactie op de vraag over zijn eerdere bewering dat de VS Groenland willen kopen. Wat wil Groenland zelf? En is dat haalbaar? Volgens Nanna Liebregt, een Deense investeringsschrijver met een achtergrond als journaliste, is de relatie tussen Denemarken en Groenland beschadigd. Dit komt door een geschiedenis van 600 jaar kolonialisme en recente onthullingen van misstanden. “De relatie is besmet”
“Deze gebeurtenissen zijn geen verre geschiedenis; ze gebeurden binnen de herinnering van de levenden.”
Denemarken erkent officieel de wens van Groenland naar onafhankelijkheid, maar zet geen stappen om de wens waar te maken. De bevolking van Groenland zelf is wel klaar voor deze stappen, aangezien het verleden dat pijnlijke herinneringen draagt. “Deze geschiedenis is geen verre herinnering; ze maakt nog steeds deel uit van het collectieve geheugen”, zegt Liebregt. Ze verwijst naar de kinderexperimenten tussen de jaren 50 en 70. Tijdens deze periode werden 22 Groenlandse kinderen uit hun thuisomgeving gehaald en naar Denemarken gebracht. “Sommige zijn teruggestuurd naar Groenland, maar werden geplaatst in Deense weeshuizen. Daar werden ze gedwongen om Deens te spreken en de Deense levensstijl aan te nemen. Velen zijn nooit teruggekeerd om bij hun families te wonen.”
Daarnaast werd in een recente podcast van Danmarks Radio (DR, de publieke omroep in Denemarken) door twee journalisten een vergeten gebeurtenis opgegraven: de ‘IUD-Campagne’. De podcast, genaamd ‘Spiralkampagnen’, behandelt de periode van de late jaren 60 tot het midden van de jaren 70. Tijdens deze periode plaatsten Deense artsen spiraaltjes bij vrouwen vanaf 13 jaar, vaak zonder toestemming. Het verhaal groeide uit tot een grote zaak, en inmiddels hebben 143 van de 144 betrokken vrouwen een rechtszaak aangespannen.
“Denemarken heeft excuses aangeboden en compensatie gegeven aan de slachtoffers van het experiment. Voor de vrouwen van de IUD-campagne is de rechtszaak echter nog niet begonnen. Dit blijft een pijnlijk symbool van koloniale onderdrukking,” legt Liebregt uit.
De kerstman
De wens naar onafhankelijkheid wordt officieel erkend. Sentimentele gevoelens spelen echter een belangrijke rol in de terughoudendheid om volledig afstand te doen van het eiland. Groenlandse Premier Múte Egede noemde onafhankelijkheid een ‘strijd voor vrijheid’ en riep Denemarken op tot meer respect voor Groenlands soevereine ambities. Deense premier Mette Frederiksen toonde begrip en benadrukte dat Groenland zijn eigen koers moet bepalen. Het besluit om macht over buitenlandse zaken en defensie over te dragen, blijft voorlopig uit.
Volgens Liebregt zit deze terughoudendheid in culturele banden. “Groenland is een integraal onderdeel van de Deense culturele identiteit,” legt ze uit. Dit wordt gesymboliseerd door tradities zoals het jaarlijkse koninklijke bezoek aan Groenland en kinderverhalen die de kerstman met het eiland associëren “Veel Denen zijn met trots opgegroeid in een tijd waarin Groenland werd gezien als een belangrijk deel van Denemarken. Maar die trots wordt nu steeds meer overschaduwd door de pijnlijke herinneringen aan koloniale misstanden.”
Naast deze emotionele verbinding speelt ook Groenlands economische en strategische potentieel een rol. “Groenland heeft aanzienlijke natuurlijke hulpbronnen, waaronder mineralen,” vervolgt Liebregt. Ze benadrukt dat Denemarken deze hulpbronnen nooit volledig heeft benut, al waren er pogingen van buitenlandse bedrijven, zoals een Australische mijnbouwer tien jaar geleden. “Controle over deze hulpbronnen is ongetwijfeld een factor in Denemarkens terughoudendheid om Groenland los te laten”
Groenlands waarden.
Groenland heeft een cruciale strategische ligging in het noordpoolgebied, wat het eiland interessant maakt voor grootmachten zoals de Verenigde Staten en China. Deze interesse gaat terug naar 1910 en 1946, toen de VS Groenland wilden kopen. Ook in 2019 veroorzaakte president Trump opschudding over het eiland, en in 2025 herhaalde hij zijn wens om Groenland te kopen. Een voorstel dat zowel door Denemarken als Groenland resoluut werd afgewezen. Toch blijft de strategische waarde van Groenland een punt van geopolitieke aandacht, mede door toenemende Russische agressie en dat Trump niet uitsluit over militair gebruik.
Militaire kracht
Denemarken heeft nu volledige zeggenschap over Groenlands buitenlandse politiek en defensie. Volgens Liebregt is dit een bron van frustratie voor Groenland: “Denemarken maakt zich zorgen over geopolitieke dreigingen, met name met betrekking tot Groenland. Het Deense leger heeft jarenlang te weinig geïnvesteerd. Hoewel er inspanningen worden geleverd om de verdediging te verbeteren, is Denemarken voorzichtig vanwege de toegenomen geopolitieke onzekerheden.”
Denemarken’s gebrek aan militaire paraatheid zou invloed kunnen hebben op de relatie met Groenland. Liebregt merkt echter op: “Groenland kan zich nog niet volledig zelf beschermen, het zijn de recente gevallen zoals de IUD-campagne en de experimenten dat ze onafhankelijk willen worden.”
Deense bezwaren tegen onafhankelijkheid
Groenland heeft recht op zelfbeschikking, maar Denemarken benadrukt dat het land een aantal uitdagingen heeft. Volgens DR Nyheder (Danmarks Radio nieuws afdeling) zijn dit de belangrijkste obstakels:
Financiële afhankelijkheid: Groenland ontvangt jaarlijks meer dan 4 miljard Deense kronen aan subsidies. Dit is 536 miljoen euro. Het overnemen van verantwoordelijkheden zoals politie en rechterlijke macht zou een enorme financiële druk opleveren.
Geografische uitdagingen: Door de verspreiding van Groenlands bevolking over tientallen nederzettingen zijn essentiële diensten duur en moeilijk te organiseren.
Tekort aan specialisten: Veel gebieden zoals meteorologie, financiële regelgeving en justitie vereisen expertise die momenteel niet lokaal beschikbaar is.
Sociale en economische problemen: Groenland heeft een kleine, visserij-gebaseerde economie en kampt met sociale problemen zoals werkloosheid en alcoholisme. Het eiland heeft nog een lange weg te gaan om zelfvoorzienend te worden
“Vasthouden aan een land dat onafhankelijk wil zijn, voelt als kolonialisme”
Hoe de relatie tussen Groenland en Denemarken zich zal ontwikkelen, blijft onzeker. Volgens Liebregt ligt de sleutel in wederzijds respect en erkenning van het verleden. “Denemarken zou proactieve stappen kunnen ondernemen, zoals excuses aanbieden, slachtoffers compenseren zonder juridische strijd en werken aan gelijkwaardige partnerschappen. Vertrouwen opbouwen zal tijd kosten.”
Toch wijst ze ook op het grotere principe dat speelt: “Groenland heeft recht op onafhankelijkheid als de bevolking dat wenst. Vasthouden aan een land dat zijn eigen koers wil varen, is achterhaald.”
