Het werd door Hart van Nederland aangekondigd als misschien wel ‘de rechtszaak van de eeuw’. De strafzaak van Marco Borsato wegens mogelijk ontucht met een 15-jarig meisje speelde zich vorige week af in de rechtbank Midden-Nederland in Utrecht. Wie daar ook bij was, was rechtbankverslaggeefster Saskia Belleman. Hoe was voor haar de zaak die door maar liefst 80 journalisten is bijgewoond?

U heeft van honderden rechtszittingen verslag gedaan. Wat maakte deze zaak anders?

“Dat de verdachte een BN’er is. Je merkt dat heel Nederland er al een opvatting over heeft. De ene helft neemt het op voor de verdachte en de andere helft juist niet, maar iedereen bemoeit zich er in ieder geval mee. En dat is anders dan bij een gemiddelde zaak met een relatief onbekende verdachte in de verdachtenbank.

De mega grote belangstelling van de media was ook een heel verschil in vergelijking met normale zedenzaken. Als het gaat om ontucht wordt zo’n zaak gemiddeld bij rechtbanken afgedaan in een half dagje. Voor deze zaak waren er twee dagen uitgetrokken en waren meer dan 80 journalisten aangemeld. Er werden videozalen ingericht zodat iedereen die het wilde de zaak kon bijwonen. Dat is nogal ongekend voor een zaak van dit kaliber.”

Heeft die gigantische belangstelling invloed op uw werk?

“Ik doe altijd rechtstreeks verslag op X, maar ik was me er natuurlijk wel van bewust dat er heel erg goed naar dat verslag gekeken werd. Er werd ook heel veel op gereageerd. Zoveel dat ik helemaal geen tijd had om te kijken of er vragen tussen zaten die ik had moeten beantwoorden. Het waren honderden reacties tegelijk en dat was onmogelijk om bij te houden tijdens de zitting.”

Wat voor afweging maakt u, om de ene vraag wel te beantwoorden en de andere niet?

“Serieuze vragen probeer ik altijd zoveel mogelijk te beantwoorden. Als mensen bijvoorbeeld toch een vraag hebben over de inhoud en graag willen weten wat er precies mee wordt bedoeld, of wat de consequenties van iets kunnen zijn bijvoorbeeld. Maar ik ga niet in op vragen van mensen die eigenlijk eisen dat ik een antwoord geef op een vraag terwijl ze er blijk van geven dat ze het verslag niet goed hebben gelezen. Dan denk ik, ga eerst maar eens even lezen. En ik probeer ook wel reacties van mensen die dingen zodanig verwoorden, dat er een verkeerde veronderstelling of vooroordeel uit kan komen, te pareren.  Maar dat is bij zo’n zaak als die van Borsato bijna niet te doen.”

En dan de zaak, hoe vond u de sfeer in de rechtszaal tijdens de twee inhoudelijke behandelingen?

“De meeste mensen die in de zaal zaten waren journalisten. We vielen eigenlijk van de ene verbazing in de ander. Want ik vond deze zaak wel een typisch voorbeeld van ‘victim-blaming’. Even los van de vraag of Marco Borsato zich ook daadwerkelijk schuldig heeft gemaakt aan ontucht. Het leek wel meer te gaan over de moeder van het slachtoffer en haar opvoedmethode dan over wat Marco Borsato mogelijk heeft gedaan. En dat is mede veroorzaakt door Borsato zelf en door zijn verdediging. Die hebben toch heel duidelijk iedere keer de kaart getrokken van: de mores in het gezin was nogal losjes.

Het leek bijna alsof Marco Borsato wilde aangeven dat hij zich er niet aan kon onttrekken of het ook niet kon helpen, want het werd bijna in zijn gezicht geduwd. Dat zei hij niet letterlijk, maar hij wekte een beetje die indruk en bleef die boodschap de hele tijd herhalen. Dus op een gegeven moment bekroop mij het gevoel: wat heeft het ermee te maken wat de seksuele mores is binnen dat gezin? Het gaat om de vraag, ben jij over de schreef gegaan tegenover een 15-jarig meisje? Hoe de seksuele moraal binnen dat gezin was, dat doet er in feite niet toe. Je mag alles vinden van het gedrag van de moeder en dochter, maar dat geeft je nog steeds niet het recht om aan een 15-jarig meisje te zitten. En het moet natuurlijk nog bewezen worden geacht, dus we weten niet of het daadwerkelijk gebeurd is. Maar je vraagt jezelf wel af tijdens zo’n zaak: waarom heb je het daar iedere keer over? Ik vond het een typisch geval van victim-blaming. En ik merkte wel op X met name dat mensen daar ook in meegingen.”

Is het voor u dan nog weleens moeilijk, als u er niet achter staat wat de deelnemende partijen zeggen, om uw mening voor u te houden?

“Nee, ik heb tijdens de zaak wel heel duidelijk de drang om gewoon zo objectief mogelijk weer te geven wat er gebeurt en wat er wordt gezegd in de zaal. Ik voel dan niet de behoefte om daar mijn eigen mening doorheen te vlechten. Maar als ik die behoefte heb dan kan ik dat doen via een analyse of een commentaar in de krant, maar dat hoort niet thuis in een rechtbankverslag. Ik vind dat mensen zelf op basis van feiten die ik ze aanreik, moeten kunnen oordelen. Mijn oordeel moet ze dan niet in de weg zitten. In de podcast die ik daarna heb opgenomen over de deze zaak heb ik wel degelijk gezegd wat mij bevreemde.”

Was er een verschil tussen deze zaak en die van Ali B vorig jaar?

“Het verschil met de zaak van Ali B was dat hij destijds zelf toestemming gaf voor het filmen van de hele zaak. En dat was bij Marco Borsato duidelijk niet zo. Ik denk dat dat te maken had met de ervaring bij de zaak Ali B, want ja, dat is als een boemerang in zijn gezicht teruggeslagen. Hij kwam een beetje over als een kleuter. Ik denk dat het advocatenechtpaar Knoops van die zaak hebben geleerd en Borsato hebben geadviseerd om dat niet te doen.

Hoe vond u het optreden van de media in zijn algemeenheid? Sloegen de media door in alle aandacht voor deze zaak?

“Het grappige is dat er bij deze zaak veel kritiek is, dat er sprake is van overdreven belangstelling voor een zaak die eigenlijk over iets heel kleins gaat. Maar we kunnen natuurlijk meten hoeveel mensen de verhalen lezen, hoe lang ze op de website blijven. Daaruit blijkt dat mensen wel zeggen dat ze het allemaal overdreven vinden, maar ondertussen om het maar even plat te zeggen, wordt het wel gevreten.

Het gaat om een bekende Nederlander, het gaat om een van de grootste zangers die wij ooit hebben gehad in Nederland. Dat trekt nou eenmaal de aandacht en dat weten de media ook. En dan kan je het de media verwijten, maar die maken de aandacht niet. Die ontstaat omdat een hele bekende man in het verdachtenbankje terecht komt.”

Maar de media is er dus wel op een waardige manier mee omgegaan? Kon de rechtszaak zich afspelen zoals een rechtszaak hoort te gaan?

“Ik denk dat als het gaat om het verslaan van de rechtszaak, dat dat in het overgrote deel wel is gebeurd. Waar ik wel een beetje plaatsvervangende schaamte door kreeg waren de beelden van de aankomst van Borsato en zijn advocaten bij de rechtbank. Dat ze bijna niet eens de gelegenheid kregen om uit dat busje te stappen. Dat zag er niet goed uit, maar verder is er volgens mij op een hele nette manier verslag gedaan van alles wat daar gebeurde.”

Denkt u dat er in dit geval sprake kan zijn van strafkorting door de media-aandacht?

“Als hij veroordeeld wordt, dan zou de straf inderdaad nog weleens wat lichter kunnen worden. Omdat hij onevenredig veel last heeft gehad van publiciteit. Om een vergelijking te maken met een loodgieter die voor hetzelfde terecht staat. Die is redelijk anoniem, die kan gewoon zijn werk blijven doen, ook al wordt hij verdacht van zoiets. En als hij zijn straf heeft uitgezeten kan hij ook gewoon zijn werk weer oppakken. Het is zeer de vraag of dat bij Marco Borsato nog mogelijk is.

En dat heeft toch alles te maken met het feit dat er zoveel mediabelangstelling voor is geweest. Daar houden rechtbanken normaal gesproken rekening mee en ik verwacht dat ze dat hier ook wel gaan doen. Aan de andere kant, en dat merkte je bijvoorbeeld bij de zaak tegen acteur Thijs Römer. Dat de rechtbank toen juist zei: ‘U bent onevenredig zwaar getroffen door alle publiciteit die er is geweest. Maar daar staat tegenover dat u als bekende Nederlander ook een zwaardere verantwoordelijkheid heeft. U heeft een voorbeeldfunctie.’ En dat kan dan weer strafverzwarend werken.”