Trigger warning: in dit stuk wordt er gesproken over geweld, terrorisme en verkrachting
Bijna 7 miljoen Congolezen worden gedwongen om hun moederland te verlaten vanwege aanhoudende complexe conflicten en natuurrampen. Het aantal gevluchte Congolezen is het hoogste aantal gemeten ooit, aldus Internationale Organisatie voor Migratie. Ze (IOM) noemt het daarom een van de grootste humanitaire crisissen ter wereld. Valt dat te verklaren en wat zijn de verhalen achter die miljoenen Congolezen?
Hoe komt het dat zoveel Congolezen vluchten?
In het oosten van Congo worden inwoners geterroriseerd door de terroristische groep M23, bestaande uit veel Tutsi-leden, die gesteund wordt door Rwanda. Tientallen (jonge) vrouwen worden verkracht en mannen worden vermoord. Getuigen en overlevenden vertelden aan Amnesty International dat er ook groepsverkrachtingen waren.
Kinderen raken vermist of worden in stukken gesneden. Amnesty International noemt de kwestie een ‘oorlogsmisdaad’ en een misdrijf tegen de mensheid. De groep is actief in de provincie Noord-Kivu.
Bron: website UNHCR/ Cijfers (tot nu toe) aantal vluchtelingen uit Congo.
Is terrorisme de enige reden waarom Congolezen vluchten?
Nee. De grond van Oost-Congo is gewild vanwege de kostbare grondstoffen. Denk aan: diamanten, goud of koper en kobalt. Het laatstgenoemde wordt begeerd door veel Westerse landen, omdat het een belangrijke grondstof is voor batterijen van laptops, telefoons en elektrische auto’s. Mijnen worden daardoor in een rap tempo gebouwd.
Het verkrijgen van die grondstoffen gaat (vaak) gepaard met het schenden van mensenrechten. Om dat te kunnen doen, worden namelijk huizen afgebroken of verbrand, bewoners mishandeld of worden ze gedwongen om te werken.
Bron: Satellietfoto (2016) uit Amnesty-rapport (2023). Witte wolken zijn rookwolken door verbrande woningen.
De steeds terugkerende natuurrampen in Oost-Congo spelen ook een rol in het conflict. Door klimaatverandering moeten steeds meer mensen vluchten, waaronder kinderen en vrouwen. Het klimaatprobleem is daardoor een andere crisis die wordt toegevoegd aan de aaneenschakeling van de problemen in Congo. Het gevolg? Kinderen kunnen onder andere niet naar school en geweld tegen jonge meiden komt vaker voor.
Krijgen gevluchte Congolezen de juiste hulp?
Er zijn verschillende hulpinstanties die noodhulp bieden aan gevluchte Congolezen. Organisaties zoals de VN-Vluchtelingenorganisatie en Oxfam Novib bieden hulp, maar of dat genoeg is, is nog maar de vraag: “De toename van het geweld in Congo in het afgelopen halfjaar is zeer zorgwekkend. Het geweld treft niet alleen de bevolking, maar ook de noodhulp en het ontwikkelingswerk dat voor deze mensen gedaan wordt”, aldus Luc Lamprière van het Internationale NGO Forum in Congo.
Meer dan een half miljoen Congolezen vluchten naar vluchtelingenkampen. De slachtoffers krijgen vaak niet de juist hulp omdat hulpinstanties worden aangevallen. Er is daardoor een gebrek aan basisbehoeftes. Denk aan: eten en/of drinken. VN-vluchtelingenorganisatie noemt het een van de ‘’slechtst gefinancierde noodsituaties’’ ter wereld.
Daarnaast krijgen ze niet de gezondheidszorg die ze nodig hebben en wordt het ook nog eens moeilijker gemaakt door het gewapende conflict. Slachtoffers krijgen daardoor niet de zorg die ze nodig hebben. Volgens Cordaid heeft slechts 30 procent van de Congolese bevolking toegang tot de juiste zorg. Gezondheidszorg is voor velen daardoor een privilege.
