Na een ontzettend nat voorjaar, konden de aardappelen pas laat de grond in. Daarom hebben verschillende boeren bijna anderhalve maand na de door de Tweede Kamer vastgestelde oogstdatum nog steeds aardappelen in de grond zitten. Veel boeren hebben last gehad van het weer en kunnen daarom niet voldoen aan de voorgeschreven datum van 14 oktober. Deze is dit jaar al met twee weken verlengd, maar ook dit bleek niet voor alle boeren toereikend.
Boer Erik uit Zutphen vertelt dat boeren voor een uitdagende taak staan bij het voldoen aan de verschillende eisen die aan hun werk worden gesteld. “Van het nemen van monsters van de grond, het voer en de melk bij koeien tot het strikt naleven van kalenderlandbouwvoorschriften, er zijn zo veel regels die in strijd zijn met de natuurlijke gang van zaken.”
Kalenderlandbouw vormt een van de grootste uitdagingen voor boeren. Hoewel dit op papier een gestructureerde aanpak lijkt, waarbij oogsten op vaste data plaatsvinden, botst dit vaak met de onvoorspelbaarheid van de natuur. Volgens boer Erik houden seizoenen zich niet altijd aan vastgelegde data, waardoor de praktijk van kalenderlandbouw onhoudbaar wordt. Het weer en variërende grondomstandigheden maken het naleven van dit schema problematisch.
Stikstofsancties
Dit jaar werd het probleem verergerd doordat boeren gedwongen werden eerder aardappelen en uien te oogsten dan optimaal was. Dit resulteerde in dunne schillen en vroegtijdig bederf van gewassen. Boeren die zich niet aan de regels houden, zullen worden getroffen door stikstofsancties. Dit betekent dat er minder kunstmest gebruikt mag worden in het volgende jaar. Dit heeft niet alleen financiële gevolgen maar beïnvloedt ook de gezondheid van de gewassen.
De reden dat aardappelen op een vooraf vastgestelde datum van het land moeten worden gehaald, is het planten van vanggewassen. Dit is bedoeld om overtollige mest en stikstof op te nemen en het grondwater te beschermen. Door de vroege vorst dit jaar overleven deze gewassen hoogstwaarschijnlijk niet. Toch zijn boeren verplicht dit proces te volgen om boetes te voorkomen.
“Als mijn grond niet gezond is, is mijn oogst ook slecht.”
Boer Erik
Het fundamentele probleem ligt in het feit dat voorschriften vanuit beleidskantoren geen rekening houden met de grillige natuur. Boer Erik vertelt dat boeren met zoveel regeltjes te maken krijgen dat het een heel ander vak is geworden. Hij hoopt dat de consument nooit iets zal hoeven merken van problemen in de voedselvoorziening door boeren. “Door alle trammelant wordt de boer denk ik wel onnodig duur, dat merkt de consument nu al.” Ten opzichte van 2021 is er een verdubbeling van de prijs voor aardappels. “Mensen denken misschien dat de boer rijker wordt van die stijging, maar dat is niet zo.”
De Land- en Tuinbouworganisatie Nederland (LTO) maakt zich al jaren sterk voor de boeren. LTO benadrukt dat kalenderlandbouw, die boeren verplicht om te werken volgens een vastgestelde overheidskalender in plaats van rekening te houden met de natuurlijke omstandigheden, weinig ruimte overlaat voor een optimale landbouwpraktijk.
LTO hoopt op verandering
In de praktijk betekent dit dat boeren moeten inleveren op opbrengsten, onder slechte omstandigheden moeten oogsten of worden beperkt in het gebruik van stikstof. Echter, de LTO heeft hoop op verandering vanuit de politiek. Tijdens de formatieperiode heeft de LTO zich ingezet om het kabinet op te roepen afstand te doen van kalenderlandbouw en middelvoorschriften. Ze pleiten voor een verschuiving naar doelsturing, waarbij ondernemers ruimte krijgen om vanuit hun vakmanschap invulling te geven aan doelen op het gebied van natuur, milieu en klimaat.
Boer Erik benadrukte nog eens dat boeren ook het beste willen voor de natuur. “Als mijn grond niet gezond is, is mijn oogst ook slecht.” Voor boeren is het cruciaal om een balans te vinden tussen het behouden van gezonde dieren, vruchtbare grond en het beschermen van het milieu enerzijds, en anderzijds begrip tonen voor de onvoorspelbaarheid van de natuur. Het betrekken van boeren bij het opstellen van regels en flexibiliteit tonen in de toepassing ervan kan de weg effenen naar een duurzamere en effectievere landbouwpraktijk.
