De verkiezingsuitslag betekent dat de kaarten in het politieke landschap opnieuw zijn geschud. De uitslag laat ook de verdeeldheid in de samenleving zien. Kiezers van onder andere Gl-PvdA en D66 zijn zwaar teleurgesteld in de opmars van de PVV. VVD-kiezers maakten massaal een ruk naar rechts en gingen naar de PVV waardoor die partij de grootste is geworden. Het zijn onderwerpen die kunnen leiden tot verhitte discussies. Hoe houd je een politieke discussie ‘gezellig’ voor aan de kersttafel?
Het gezin van Perry van de Riet is verdeeld: hij en zijn vrouw stemden aan de rechterzijde, de dochter zat aan de linkerzijde van het politieke spectrum. “We verschillen van mening daarover en varen dus een andere koers. Maar dat mag ook. Ze is stemgerechtigd en ze hoeven ons niet te volgen”, vertelt hij. Thuis wil hij het er zo min mogelijk over hebben. “Er kan rustig over politiek gesproken worden, maar het zal geen ellenlange discussie worden. Iedere mening is goed, maar er zijn interessantere onderwerpen.
Van de Riet heeft de laatste jaren steeds minder interesse in de politiek. “Ik ben gaan stemmen omdat mijn dochter het belangrijk vindt dat iedereen gaat stemmen. Anders was ik niet gegaan.” Doordat Nederland een coalitieland is, verdwijnen idealen van partijen tijdens de formatie, vindt Van de Riet. “Om te zeggen dat het ik het vertrouwen in de politiek ben verloren, klinkt wat zwaar. Maar het voelt wat ver weg.”
Femke Bakker, docent aan de Universiteit Leiden en gespecialiseerd in politieke psychologie, ziet dat het land nog verder gepolariseerd is met deze uitslag. “De uitslag van de verkiezingen toont dat er een gepolariseerd politiek veld is. Een middenpartij als D66 is, behalve afgerekend op het bestuur van de afgelopen kabinetten, klein geworden: er is blijkbaar minder behoefte aan een middenpartij die links en rechts kan verbinden in compromis.” Daarnaast ziet Bakker een verschuiving van VVD naar de PVV: “Zo wordt een extreemrechtse partij vanuit onvrede ineens de grootste. Polarisatie wordt zo verminderd en de politiek veranderd van wedstrijd naar uitwisseling van ideeën.”
Gesprekken over politiek werken vaak polariserend, zegt Bakker. Politiek is per definitie een proces waarin mensen zich in groepen – politieke partijen – verdelen en met elkaar de strijd aangaan om de macht, de bronnen en het gelijk. Tijdens verkiezingen ‘wint’ dan die groep of die groepen die de meeste kiezers hebben overtuigd. Dat geeft de illusie van ‘gelijk krijgen’ Dat is natuurlijk niet waar. Begrip hebben voor elkaar is het allerbelangrijkst, vindt Bakker, alleen is hier vooral tijdens de verkiezingen weinig ruimte voor. “Als zo’n gesprek pijnlijke, moeilijke of vervelende gevoelens naar boven haalt kun je het gesprek beter stop zetten.”
Perry van de Riet is in ieder geval niet van plan om politiek ter sprake te laten komen aan de kersttafel. En als dat toch gebeurt: “Het hoeft niet afgekapt te worden, maar het zal geen ellenlange discussie worden. Het zal niet de avond in ieder geval niet verzieken.”
