Uitgelichte foto: ANP/Robin van Lonkhuijsen
Hoe de illegale sigarettenhandel al decennia niet in kaart te brengen is
In het Nationaal Preventieakkoord staat dat Nederland in 2040 een rookvrije generatie wil verwezenlijken. De overheid zet in op preventieve maatregelen, waaronder de belangrijkste: het verhogen van de accijnsbelastingen. De Vereniging van Sigaretten- en Kerftabaksfabrikanten (VSK) zegt dat deze belastingen de overgrote oorzaak zijn van de toenemende illegale sigarettenhandel. Maar is dit wel zo? En hoe kunnen we daar zeker van zijn als er geen gegevens zijn van de complete omvang van de illegale sigarettenhandel?
De sigarettenprijzen blijven maar stijgen. Begin januari van dit jaar is al een verhoging doorgevoerd en ook op 1 april stijgen de prijzen nogmaals met één euro. Dat brengt de prijs van een pakje sigaretten van 20 stuks op gemiddeld €11,10 en een pakje shag kost nu zelfs €25 euro. Met deze sigarettenprijzen staat Nederland in de top vijf van landen1 met de duurste prijzen.
Verhoging van accijnzen is één van de vele maatregelen die de Nederlandse overheid doorvoert om het stoppen met roken te bevorderen. Zij werken toe naar een rookvrije generatie in 2040 zoals afgesproken in het Nationaal Preventieakkoord. Toch een reden voor mensen die niet willen stoppen met roken om op zoek te gaan naar alternatieve manieren om op goedkopere basis aan sigaretten te komen.
Mijn rookwaar is te duur, wat nu?
Sommige burgers kiezen ervoor om hun rookwaar te scoren in het buitenland, de grens over naar Duitsland waar een pakje nu €8,20 kost of naar België waar de prijs €10,80 is voor hetzelfde pakje. Het is natuurlijk toegestaan om een bepaalde hoeveelheid legaal van over de grens mee terug naar huis te nemen. Als je vanuit andere EU-landen de grens overgaat naar Nederland, mag je maar liefst 800 sigaretten (4 sloffen) meenemen. Wel is het zo doordat deze burgers hun pakjes in het buitenland halen, de Nederlandse overheid daardoor de inkomsten uit accijnzen misloopt. Daar zijn ze natuurlijk niet al te blij mee.
Andere burgers gaan weer een stapje verder en zoeken naar rookwaar op de zwarte markt. Ze kunnen het halen bij een dealer, die namaak sigaretten uit een illegale fabriek in Nederland haalt. Hierbij worden vaak bestaande merken gekopieerd, dus ook de verpakkingen, hierbij mist wel de accijnssticker. Het gevaar is dat bij namaaksigaretten je vaak niet weet wat voor giftige stoffen erin zitten, en dan gaat het niet over de schadelijke stoffen die al in sigaretten zit. Voor deze namaaksigaretten wordt goedkope tabak gebruikt die vaak verbouwd zijn op vervuilde grond. De FIOD heeft bijvoorbeeld tabak uit China laten onderzoeken en het blijkt dat er zwarte metalen, zoals lood en cadmium, in zitten.
Bij een andere dealer kan je weer legale pakjes vanuit het buitenland krijgen die naar Nederland gesmokkeld worden. Hierover spreken we met ‘tussenpersoon’ Carlos*. Als rokers bij Carlos terecht komen willen ze graag goedkopere sigaretten kopen. Hij verwijst ze vervolgens door naar zijn partner. Bij hem kunnen ze de sigaretten ophalen, of hij komt ze langsbrengen met de auto. Op de vraag waar zij deze illegale sigaretten vandaan halen is hij terughoudend. “Het land waar de sigaretten vandaan komen is Zwitserland. Ik weet hoe dit in werking gaat, maar ik kan daar niet te veel over vertellen. Ik kan wel zeggen dat er een heel netwerk achter zit die dat regelt.” Hij benadrukt wel dat dit netwerk verder van hem afstaat en hij daar persoonlijk niet veel contact mee heeft. Het gaat om legaal ingekochte Marlboro sigaretten, die hier illegaal worden verkocht.
De Marlboro sigaretten die door Carlos worden verkocht
Hoewel Carlos dus niet zelf de sigaretten overhandigd en het geld in ontvangst neemt, verdient hij er wel degelijk aan door mensen door te wijzen naar de dealer. “Voor iedere vijf aangeleverde personen krijg ik ongeveer een slof uitbetaald. Dat komt ongeveer neer op 50 euro per maand.” Het blijft iedere maand staan en stapelt zich op. “Slapend rijk worden”, grapt hij, waarna hij een sigaret opsteekt.
Hogere prijzen leiden tot meer illegaliteit, of niet?
In ieder geval lijkt het nu alsof de verhoogde accijnzen op sigaretten de oorzaak zijn van de toename in illegale sigarettenhandel in Nederland. De Vereniging van Sigaretten- en Kerftabaksfabrikanten (VSK) denkt er net zo over. Marktonderzoeker WSPM heeft, in opdracht van de VSK, onderzoek gedaan naar de herkomst van illegale pakjes sigaretten door middel van een raapactie. Zo moest de hoeveelheid illegale en gesmokkelde sigaretten in kaart worden gebracht.
Voor deze raapactie worden in 2023 zo’n 7.000 pakjes op straat en vanuit publieke afvalbakken verzameld. Uit dit rapport, dat op 19 februari dit jaar gepubliceerd wordt, blijkt dat 25 procent van deze pakjes uit het buitenland komt, slechts 2 procent van de pakjes blijken namaaksigaretten te zijn.
De uitkomsten van dit rapport gebruikt de VSK om Nederland ervan te overtuigen dat de handel in illegale sigaretten flink toeneemt. Woorden als ‘exploderen’, ‘de pan uitschieten’, ‘brandhaard’ en ‘zwarte markt’ moeten de omvang van het probleem aangeven. Tabaksfabrikanten hebben er natuurlijk wel baat bij als dit ‘explosieve’ probleem op de politieke agenda komt, want ze verliezen omzet als burgers namaak sigaretten kopen.
Precies negen dagen later nadat het rapport van WSPM verschijnt, spreekt KWF Kankerbestrijding zich uit over dit standpunt. Ze hebben vraagtekens bij het verhaal van de VSK en wijzen op feiten en fabels waarover zij beschikken. Zo noemen ze het ‘onzin’ dat tabaksaccijnzen automatisch voor meer illegale handel in tabak zorgen.
In tegenstelling tot de argumenten van de tabaksindustrie spelen accijnzen en de prijzen van sigaretten maar een gelimiteerde rol op de illegale sigarettenmarkt op landelijk niveau. Het KWF haalt voor dit argument het rapport Confronting Illicit Tobacco Trade van de World Bank Group uit 2019 aan. Volgens dit onderzoek is de illegale sigarettenhandel relatief groter in landen met lage prijzen en accijnsbelastingen en juist kleiner in landen met hogere prijzen en accijnsbelastingen. Factoren zoals corruptie en gebrek aan inzet bij de opsporing en de sociale acceptatie van illegale handel spelen minstens zo’n zwaarwegende rol bij bestrijding.
Rapporten in strijd, maar überhaupt wel de waarheid?
Het KWF benadrukt dat het rapport van WSPM twijfelachtig is, omdat de marktonderzoeker niet de volle verantwoordelijkheid voor het rapport wil nemen. De cijfers roepen vragen op, want het onderzoek is volgens WSPM gelimiteerd, omdat werkplekken en huizen waar pakjes weggegooid worden niet in het onderzoek zijn meegenomen. WSPM geeft ook aan dat er geen informatie beschikbaar is over de gevonden namaak sigaretten van bedrijven die niet hebben deelgenomen aan dit onderzoek. Daarnaast focust dit onderzoek zich op trends in plaats van concrete cijfers van een momentopname.
“WSPM Group assumed limited responsibility for the report findings and conclusion. Should any party choose to rely on the report, they do so at their own risk”, schrijft WSPM in het rapport.”
WSPM Group
Als het dus aan het KWF ligt kunnen we dit onderzoek ter zijde schuiven. In een schriftelijke reactie op de door ons gestuurde vragen, wijst het KWF op een soortgelijk onderzoek. Ook een raapactie maar dan uitgevoerd door de douane in opdracht van de Rijksoverheid. In totaal raapten ze in 2021 voor dit onderzoek 4.815 pakjes van de straat op. Over 15,3 procent van het totale aantal pakjes blijkt in Nederland geen accijns en belastingen te zijn betaald. Dit aantal ligt lager dan de 15,8 procent in 2019.
Wel moet duidelijk zijn dat dit onderzoek gedeeltelijk in corona-tijd is uitgevoerd. Door de maatregelen was er minder reisbeweging. Hierdoor was de verwachting dat het percentage zou dalen. Het rapport laat echter zien dat de resultaten redelijk constant zijn. Dit kan weer verklaard worden door het effect van de hogere accijns.
Opvallend is dat de cijfers uit de meting van de douane ver uiteen liggen met de cijfers van het WSPM, dit in slechts twee jaar tijd. Maar er zitten haken en ogen aan beide onderzoeken. Beide geven geen concreet beeld over de omvang van de gehele illegale sigarettenhandel. Kunnen we dit soort onderzoeken wel als betrouwbaar zien? In 2014 sprak Luk Joossens, die al sinds 1995 onderzoek doet naar de internationale illegale sigarettenhandel, de betrouwbaarheid al tegen. Want zo’n onderzoek zou onnauwkeurige schattingen geven en tegenstrijdige resultaten over de ontwikkeling van de omvang van illegale handel aantonen.
Hoewel de illegale sigarettenhandel misschien een recent probleem lijkt omdat de accijnzen pas sinds 2018 fors stijgen, veroorzaakt deze illegale handel al langer kopzorgen. Daarom duiken we het verleden in. Maar waarom onderzoeken we het verleden als het over een probleem gaat dat nu speelt?
Afschaffen grenscontroles zorgt voor opleving illegaliteit
Een simpel antwoord hierop kan zijn, dat op 1 januari 1993 de interne markt van start gaat. Aan de binnengrenzen worden de douanecontroles afgeschaft en vrij verkeer van goederen wordt binnen de EU mogelijk. Dat is reden waarom vandaag de dag de burger zo makkelijk de grens over kan rijden om zijn geliefde verslaving net iets goedkoper te kunnen financieren.
Door deze interne markt moet voor het vervoer van accijnsgoederen tussen lidstaten een nieuw algemeen stelsel voor accijnzen worden ingevoerd. In 1985 benoemt de Europese Commissie al een aantal factoren daarvoor: een overeenkomst van over welke producten accijns geheven mag worden. Maar ook afspraken over hoe deze producten vervoerd moeten worden en de manier waarop individuele landen hun eigen accijnstarieven mogen bepalen. In datzelfde jaar schrijft de Commissie: “Indien de grenscontroles zouden worden afgeschaft terwijl de huidige grote verschillen op het gebied van de accijnzen blijven bestaan, zou dit leiden tot fraude en belastingontwijking.”
Zelfs met deze plannen maakten overheden zich zorgen. Luk Joossens schrijft dit in het medisch tijdschrift BMJ in 1995. Want tabakstoerisme en smokkel zou voor een daling van inkomsten uit accijnzen kunnen zorgen.
Van tabaksfabrikanten naar tabaksmaffia
Die zorgen worden rond de eeuwwisseling realiteit. In 1999 en 2000 zijn de cijfers van in beslag genomen sigaretten op zijn hoogst: in die twee jaar werden 12 miljard sigaretten in beslaggenomen. Dat is een ontzettend groot verschil vergeleken met het aantal onderschepte sigaretten in bijvoorbeeld 2023. OLAF schrijft in een persbericht dat ze toen in de EU gemiddeld 616 miljoen illegale sigaretten in beslag hebben genomen. Volgens die cijfers lijkt het probleem nu drastisch minder dan in het begin van deze eeuw.
In datzelfde medisch tijdschrift uit 95’ schrijft Joossens dat Tabaksfabrikanten voorspellen dat, zonder de grenscontroles, prijsversschillen tussen buurlanden zouden stimuleren om sigaretten in de goedkopere landen te kopen. Het lijkt wel alsof de tabaksfabrikanten daar een flink slaatje uit geslagen hebben. De smokkel van hun eigen sigaretten zou hun omzet kunnen verhogen. In 2000 spande de EU een rechtszaak aan tegen Philip Morris en R.J. Reynolds. Al sinds eind jaren zeventig zouden deze bedrijven betrokken zijn bij grootschalige tabakssmokkel, valsheid in geschrifte en witwassen.
Pas in 2003, het jaar dat de rechtszaak tegen deze Amerikaanse tabaksbedrijven voorkomt, lopen de cijfers op illegale sigaretten terug. Een jaar later sluiten de EU en de tabaksfabrikanten een overeenkomst. Over een langere periode moeten ze een smak geld betalen dat gebruikt moet worden in de bestrijding van de illegale smokkelhandel. Voor bijvoorbeeld Phillip Morris geldt het volgende: er moet over een periode van 12 jaar 1 miljard euro betaald worden aan de EU en de lidstaten. Ook zouden er extra betalingen gedaan moet worden als er in de toekomst meer smokkelwaar wordt onderschept.
In een rapport van het Europees Parlement uit 2014 lijkt het nog steeds onduidelijk of de bedragen die de tabaksfabrikanten moeten betalen daadwerkelijk bijdragen aan de afname van de smokkelhandel. Deze betalingen zijn niet transparant. De onderzoekers krijgen van een paar lidstaten antwoord op de vraag waar het geld naartoe gaat. Een aantal lidstaten gebruiken het inderdaad voor het bestrijden van de smokkelhandel, andere lidstaten gooien het bedrag op de stapel van de algemene begroting.
Cijfers onbetrouwbaar, strenge aanpak nodig
Tijdens de workshop2 ‘Sigaretten Smokkel’ in 2014, waarin bovengenoemd rapport wordt gepresenteerd, wordt weer gesproken over de omvang van de illegale handel in sigaretten. De belangrijkste bronnen zijn tot nu de onderschepte gesmokkelde sigaretten en de steekproeven van lege verzamelde sigarettenpakjes. Dit soort onderzoeken doen de Rijksoverheid en VSK dus nog steeds. Maar Luk Joossens spreekt de betrouwbaarheid tegen. Beide onderzoeken geven onnauwkeurige schattingen en laten tegenstrijdige resultaten zien. Ideeën om deze omvang beter in kaart te brengen worden niet benoemd in het rapport.
En zo blijft het inschatten van de omvang van deze illegale tabaksmarkt een onbegonnen zaak. Als we nog eens terugkijken naar het standpunt van het KWF, dat deze illegale handel relatief groter is in landen met lage prijzen en accijnsprijzen, dan passen landen uit Oost- en Zuid-Europa beter in dit plaatje. In 2016 worden in Polen bijvoorbeeld 37 illegale sigarettenfabrieken ontmanteld. Dit aantal ligt hoog, omdat daar steeds strengere controles plaatsvinden en aangepaste wetgeving wordt toegepast. Dus zien de experts een verschuiving van de productie naar West-Europa. En ook naar Nederland.
In Nederland houdt het Combiteam SMOKE zich bezig met het onderzoeken en analyseren van geldstromen en de logistieke keten rondom tabaksfraude. Een samenwerkingsverband tussen de FIOD, Douane en het OM. Volgens cijfers van de FIOD zijn er sinds 2017 ongeveer 50 illegale sigarettenfabrieken opgerold. Met uitzondering van 2020. In dat coronajaar wordt één fabriek opgedoekt, maar dit ging om waterpijp tabak. Als je naar de cijfers over het aantal opgerolde fabrieken kijkt dan zit er inderdaad een stijgende lijn in: 8 fabrieken in 2021, 6 in 2022 en maar liefst 10 in 2023.
De FIOD verwacht een toename van deze handel. Op de vraag of ze de aanpak zullen intensiveren, zegt persvoorlichter Wietske Visser van de FIOD: “Niet meer dan we nu al doen.”
Ook het Functioneel Parket (onderdeel van het OM dat zich bezighoudt met complexe fraudebestrijding) laat weten actief bezig te zijn met het aanpakken van criminelen die geld verdienen aan deze illegale handel. ”Waar het ons om gaat, is of we de grotere spelers (opdrachtgevers, toeleveranciers en facilitators) kunnen stoppen”, laat persvoorlichter Emma Bosma weten. Ook willen ze zoveel mogelijk van het crimineel vermogen oppakken. ”Misdaad mag niet lonen.”
Het gaat niet alleen om illegale fabrieken, maar ook in afgelopen maart wordt door het Combiteam SMOKE in de Rotterdamse haven ruim 27 miljoen illegale sigaretten in een zeecontainer aangetroffen. Als deze op de markt terecht zouden komen, zou de Nederlandse Staat ruim 6,5 miljoen aan accijnzen en belastinggeld mislopen. Nu worden deze sigaretten vernietigd.
Ook werkt de FIOD binnen de EU samen met Europol, OLAF (Europees Bureau voor fraudebestrijding) en EMPACT (European Multidisciplinary Platform Against Criminal Threats. In een persbericht van OLAF op 11 april dit jaar, schrijft de organisatie dat ze in 2023 meerdere operaties hebben uitgevoerd. Ze nemen in totaal 616 miljoen illegale sigaretten, 140 ton aan tabak en 6 ton aan waterpijp tabak uit de illegale handel in beslag. Zo voorkomen ze een verlies van 150 miljoen euro.
Vraagtekens bij effectiviteit
De verschillende instanties zijn er dus wel degelijk mee bezig. Echter beschikken zij alleen over cijfers uit onderschepte gesmokkelde sigaretten en de raapacties die zijn uitgevoerd. Waarvan Luk Joossens al aangaf dat het niet de volledige omvang van de illegale sigarettenhandel aanduidt. Want wie zegt dat er niet nog vijftig illegale fabrieken in Nederland staan, waar de instanties niks vanaf weten. En er zullen vast ook dealers zijn die op kleine schaal verkopen, zoals onze tussen persoon en zijn partner. Te veel vraagtekens blijven boven dit onderwerp hangen. Omdat er geen concrete gegevens beschikbaar zijn en er geen zicht is op de volledige omvang van de illegale sigarettenhandel blijft het maar de vraag of de organisaties daadwerkelijk een verschil maken of nog geen deuk in een pakje boter slaan.
Overgewicht gesproken
We zijn nog nooit zo zwaar geweest in Nederland. Zestien procent van de Nederlanders had in 2023 obesitas. Dat komt neer op bijna drie miljoen gevallen. In de laatste veertig jaar zijn de cijfers verdrievoudigd. Op het eerste gezicht zijn dit alarmerende berichten, maar in vergelijking met andere landen doet Nederland het hartstikke goed. Waarom is dit een probleem? Het wordt tijd om het overgewicht te hebben.
De basis
Eerst de feiten op een rijtje:
Vijf voor twaalf
De Landelijke Huisarts Vereniging (LHV) geeft aan dat obesitas een van de redenen is waarom huisartsen het steeds drukker krijgen. Zwaarlijvigheid brengt namelijk enorm veel negatieve gevolgen met zich mee. Dat ondervindt huisarts Claire Leenarts: ‘Het is heel makkelijk om ongezond voedsel te kopen en eten. Gezondere keuzes zijn moeilijker verkrijgbaar. Ook hebben velen niet de juiste kennis over voedsel. Zo kan het zijn dat iemand denkt een gezonde keuze te maken maar dat in werkelijkheid niet doet. Iemand met obesitas krijgt op jonge leeftijd hart- en vaatziekten. Dit kan resulteren in een hoge bloeddruk en cholesterol, suikerziekte en vaatziekten die leiden tot een hartinfarct, beroerte of vaatvernauwingen in de benen met bijvoorbeeld amputaties tot gevolg. Mensen krijgen eerder kanker, artrose, zijn minder vruchtbaar en kinderen met overgewicht worden meer gepest met alle psychologische gevolgen van dien. Er komt bovendien veel vaker depressie en angststoornissen voor dan bij mensen met een gezond gewicht. En dit is nog lang niet alles.’
Is het te laat om hier wat aan te doen? Nee, maar er moet niet te lang gewacht worden met stevige maatregelen. ‘De overheid en verschillende organisaties werken samen aan een plan genaamd het Integraal Zorgakkoord. Dit plan moet ervoor zorgen dat de zorg in de toekomst goed, betaalbaar en toegankelijk blijft. Door samen te werken hopen ze een gezondere toekomst te creëren voor iedereen.’ Aldus het LHV.
Jong geleerd…
Obesitas bij kinderen is een groeiend gezondheidsprobleem. Daarom moet de preventie op jonge leeftijd plaatsvinden. Kinderen met obesitas lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van verschillende gezondheidsproblemen die ook bij volwassenen voorkomen, waaronder diabetes type 2, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, gewrichtsproblemen, slaapapneu en psychosociale problemen zoals pesten en een laag zelfbeeld. Bovendien hebben kinderen met hevig overgewicht een grotere kans om op latere leeftijd obesitas te ontwikkelen, waardoor de gezondheidsrisico’s gedurende hun hele leven worden vergroot.
Overheidsgewicht
De Nederlandse overheid kan niemand verplichten om gezonder te eten en meer te bewegen. Wél kunnen ze handvaten aanreiken. Zo kwam er in 2018 het nationale preventieakkoord. Hierin werden afspraken gemaakt om roken, overgewicht en problematisch drankgebruik tegen te gaan. In dit akkoord zijn doelen gesteld voor 2040. De Nederlandse overheid wil dat er over zestien jaar maximaal 38 procent van de volwassen Nederlanders overgewicht heeft. Volgens het RIVM hebben de afspraken niet het gewenste effect. Wanneer het preventieakkoord op deze wijze verder wordt uitgevoerd, heeft tegen die tijd 55 procent van de volwassen Nederlanders overgewicht; zonder deze afspraken zal dit slechts drie procent hoger zijn.
Penny wise, pound foolish
Ondanks het tegenvallende akkoord en groeiende obesitascijfers, wordt er in 2024 bezuinigd op ziektepreventie. Waar in 2023 drie miljard werd begroot voor deze sector, is er in Den Haag besloten om dit te reduceren tot een derde van het vorige kalenderjaar. Volgens Ruth Peetom, voorzitter van de Nederlandse GGZ, is bezuinigen op preventieve zorg het domste wat je kan doen. In de Volkskrant opinieerde ze dat bezuinigen op deze sector resulteert in het doorschuiven van de rekening. Penny wise, pound foolish.
Betutteling
Het baart Karen Freijer ook zorgen. Freijer is algemeen manager van Partnerschap Overgewicht Nederland (PON) en zet zich in voor een Nederland zonder overgewicht en obesitas. ‘Wanneer het huidige beleid wordt doorgevoerd, zullen de gezondheidskosten alleen maar hoger worden. We zullen niet alleen maar meer zieken, maar ook ernstig zieken krijgen. Als we hier niets aan doen, zal een vierde van de bevolking in de zorg moeten werken.’ Een van de taken van het PON is het adviseren van de overheid. Ze zitten aan verschillende tafels om de beste aanpak voor deze uitdaging te bespreken. ‘De overheid is voor de collectieve preventie aan zet,’ vertelt Freijer, ‘want we leven nu in een obesogene omgeving. In het huidige Nederland worden we betutteld naar ongezondheid. De consument denkt een keuze te hebben, maar dat kan niet meer. Kijk al naar de supermarkten, tachtig procent valt buiten de schijf van vijf.’
Struisvogelpolitiek
Het probleem is groter dan de supermarkt. Freijer stelt dat de overheid de grootverdieners in Nederland, denk aan Unilever, in staat laat de verkeerde dingen te doen. ‘Deze concerns kunnen zich in een grijs gebied bevinden waardoor health washing mogelijk is. Door een klein vezeltje toe te voegen, krijgen ze een betere nutri-score. Desalniettemin blijft het ongezond.’ Volgens Karen Freijer is er sprake van struisvogelpolitiek. ‘Het niet willen zien van wat het beleid tot nu toe aanricht. Dus niet denken dat je het weet, maar daadwerkelijk de feiten onder ogen zien.’
Europa
Het laatste rapport van de WHO over obesitas in Europa, dat in 2022 werd gepubliceerd, wijst op een groeiend probleem van overgewicht en obesitas. Bijna zestig procent van de volwassenen en bijna een op de drie kinderen in Europa heeft te maken met overgewicht of obesitas. Dit betekent dat veel mensen te zwaar zijn. De pandemie heeft het probleem verergerd, omdat mensen tijdens de lockdowns meer zijn gaan eten en minder zijn gaan bewegen. Hierdoor is het nog belangrijker geworden om actie te ondernemen tegen obesitas.
België
In België speelt hetzelfde probleem. Daar komt de preventie ook niet van de grond. Volgens obesitas-expert Bart van der Schueren moet er een tweesporenbeleid komen. ‘Naast dat de overheid maatregelen neemt om obesitas tegen te gaan, moet er een sociaal besef komen dat overgewicht een probleem is.’ Volgens Van der Schueren is de samenleving zo ingericht dat het lastig is om te sporten en gezond te koken naast werk en een gezin. ‘We hebben iemand nodig die de urgentie benadrukt. Iemand die oplossingen biedt voor de preventie, maar ook voor mensen die op dit moment kampen met overgewicht en obesitas.’
Body positivity
Hoewel sommigen vermoeden dat de body positivity-beweging een rol speelt in de toename van de obesitascijfers, benadrukt Leenarts dat de invloed ervan beperkt is. ‘Een deel van de mensen met overgewicht voelt zich door deze trend wellicht beter over zijn of haar lijf.’
De Nederlandse Stichting Over Gewicht (SOGN) pleit voor een stop op het koppelen van negatieve eigenschappen aan mensen met obesitas. Ze willen dat mensen met obesitas worden gesteund en dat er meer begrip komt voor waarom het zo lastig is om af te vallen. SOGN benadrukt de noodzaak van betere behandelingen en preventieve maatregelen, ondersteund door wetenschappelijk onderzoek. Hoewel de body positivity-beweging zelfacceptatie en zelfrespect promoot, vindt het SOGN het begrijpelijk dat er bezorgdheid kan zijn over de mogelijke tegenstrijdigheid met de strijd tegen obesitas.
Obesitas, een probleem?
Hoewel sommigen vermoeden dat de body positivity-beweging een rol speelt in de toename van de obesitascijfers, benadrukt Leenarts dat de invloed ervan beperkt is. ‘Een deel van de mensen met overgewicht voelt zich door deze trend wellicht beter over zijn of haar lijf.’
De Nederlandse Stichting Over Gewicht (SOGN) pleit voor een stop op het koppelen van negatieve eigenschappen aan mensen met obesitas. Ze willen dat mensen met obesitas worden gesteund en dat er meer begrip komt voor waarom het zo lastig is om af te vallen. SOGN benadrukt de noodzaak van betere behandelingen en preventieve maatregelen, ondersteund door wetenschappelijk onderzoek. Hoewel de body positivity-beweging zelfacceptatie en zelfrespect promoot, vindt het SOGN het begrijpelijk dat er bezorgdheid kan zijn over de mogelijke tegenstrijdigheid met de strijd tegen obesitas.
FACTCHECK: Zijn windturbines slecht voor je gezondheid?
Welkom bij onze onderzoekspodcast! Je gaat luisteren naar een proces waarbij wij ons volledig hebben ondergedompeld in de wereld van windturbines en de mogelijke gezondheidsklachten die hierbij kunnen optreden. Om jullie goed te informeren kijken we met een kritische blik en spraken we met veel verschillende mensen. Van het RIVM tot aan actiegroepen en van een audiorechter tot aan een huisarts. Daarnaast zijn we zelf ook op pad geweest. Ben je benieuwd naar onze bevindingen en antwoorden? Luister dan vooral even de podcast!
Real Madrid wint na penalty’s van City in Champions League
Titelhouder Manchester City is uitgeschakeld in de Champions League. De ploeg legde het ondanks een enorm veldoverwicht na strafschoppen af tegen Real Madrid. Na 120 minuten stond het 1-1 (4-4 over twee wedstrijden). De Spanjaarden dankten in de penaltyserie doelman Andriy Lunin, die twee strafschoppen stopte.
Manchester City kon in tegenstelling tot vorige week weer beschikken over doelman Ederson, aanvoerder Kyle Walker en Kevin de Bruyne. De eerste twee keerden terug van een blessure, De Bruyne haakte vlak voor de heenwedstrijd af vanwege ziekte. Bij Real Madrid verving Nacho de geschorste Aurélien Tchouaméni.
Na het spectaculaire begin in Madrid, City kwam al in de tweede minuut op voorsprong, was het begin nu afwachtend van beide kanten. Heel voorzichtig zochten ze een weg naar voren. Na tien minuten aftasten testte Real-middenvelder Eduardo Camavinga voor het eerst de keeper met een slap schotje. Twee minuten later openden de Madrilenen de score alsnog na een snelle aanval. Vinicius liep slim weg achter de verdediging en legde voor op Rodrygo. De Braziliaan stuitte in eerste instantie nog op zijn landgenoot Ederson. In de rebound maakte hij het wel af.
Tempo omhoog
City schakelde gelijk een paar tandjes bij. Het baltempo ging omhoog en dat leverde al snel kansen op. Erling Haaland kopte eerst nog over, een paar minuten later raakte de Noorse doelpuntenmachine met een kopbal de lat. Real werd naar achter gedrukt en kon alleen loeren op de counter. Na een snelle vrije trap schoot De Bruyne van afstand op de vuisten van Real-doelman Andrij Lunin en schoten van Jack Grealish gingen via een verdediger naast.
Real Madrid ging met een voorsprong, wel tegen de verhouding in, aan de thee. Ook na rust hield de druk van de thuisploeg aan. Al binnen twee minuten nam Grealish een afgeslagen corner in één keer op de pantoffel. Jammer genoeg voor de Engelsman schoot hij hard recht op Lunin af. Nadat Nacho de bal bijna zelf in eigen doel liep, werd het wat rustiger qua kansen en tikte de tijd verder weg. In het voordeel van Real, in het nadeel van City dat geduldig bleef zoeken naar de gelijkmaker.
Een kwartier voor tijd viel de goal die niet kon uitblijven dan toch. Daarbij kregen de Engelsen wel een beetje hulp. Een voorzet van invaller Jérémy Doku werd niet goed verwerkt door Antonio Rüdiger en belandde zo voor de voeten van De Bruyne. Van dichtbij schoot de Belg de bal in het dak van het doel. Direct daarna had hij ook de 2-1 op zijn schoen. Via de vingertoppen van Lunin krulde De Bruyne de bal over. Ook na goed terugleggen van Manuel Akanji schoot de middenvelder over.
Missers Foden en Rüdiger
De aanvalsdrift van City nam iets af richting de laatste minuten. Real kwam er echter geen moment aan te pas. De Spanjaarden sleepten er wel een verlenging uit. Daarin was het wederom City dat geduldig zocht naar een gaatje in de defensie van Real Madrid. Dat gaatje kwam er na een lage voorzet van Bernardo Silva, maar Phil Foden maaide met alle tijd en ruimte die hij had half langs de bal.
Het bleef wel oppassen voor de titelhouder. In de extra tijd van de eerste helft van de verlenging kreeg Real voor het eerst in lange tijd weer een kans. Na een afgeslagen corner, de eerste pas voor de Spanjaarden, bracht Rúben Diaz de bal opnieuw voor. Van dichtbij werkte verdediger Rüdiger over.
In het laatste kwartier begon het spel meer te golven. In een tempo dat hoog bleef, maar met meer fouten door de vermoeidheid. Een kans op de winnende kwam er niet meer. Penalty’s moesten de beslissing brengen. Voor Real de eerste penaltyserie in de Champions League sinds de finale van 2016 (5-3 winst tegen Atletico Madrid). Manchester City had nog nooit een penaltyserie gespeeld in het miljoenenbal.
Julián Alvarez zette City op 1-0 in de serie, waarna de 38-jarige Luka Modric de eerste strafschop van Real miste. City had het voordeel, maar gaf dat door twee missers op rij weer uit handen. Silva schoot recht door het midden en zag dat Lunin bleef staan. Ook de strafschop van Mateo Kovacic werd gestopt door de 25-jarige doelman. Nadat City-doelman Ederson de vijfde penalty van City binnenschoot, moest Rüdiger scoren om de wedstrijd te beslissen. Dat deed de Duitse verdediger feilloos, waardoor de Real Madrid doorgaat naar de halve finale. Daarin is Bayern München de tegenstander, dat op dezelfde avond won van Arsenal.
FOTO: EPA/PETER POWELL
Station Tilburg voor twee weken dicht: studenten maken zich zorgen
Van 28 april tot en met 13 mei rijden er geen treinen van, naar en via Tilburg. Hoewel de NS voor vervangend vervoer zorgt, loopt de reistijd voor studenten toch enorm op. Ondanks de overlast passen scholen hun roosters niet aan. Ook Fontys Journalistiek is dit niet van plan. Studenten zitten met de handen in het haar.
Door de vertraging vrezen studenten dat ze veel gaan missen. “Het is de eerste week van ons nieuwe blok, dus iedereen loopt meteen achter,’’ vertelt Noor, tweedejaarsstudent. Ook Zina deelt deze zorgen. “Het is echt een belangrijke week, waarin eigenlijk alles voor de komende periode wordt uitgelegd. Ik wil er dus wel graag bij zijn.’’ Voor studenten die buiten Tilburg wonen loopt de extra reistijd al gauw op tot een uur. Vooral scholieren die ver moeten reizen wachten in spanning af. Zo ook Daniël. “Ik doe er nu anderhalf uur over op om school te komen. Als ik er met deze omleiding om negen uur moet zijn, is dat niet te doen.” Naast studenten hebben ook docenten last van de werkzaamheden. “Ik ga altijd met de trein, maar moet nu met de auto” aldus Taco, docent Fontys Journalistiek.
Michel Goebbels, Manager Bedrijfsvoering bij Fontys Journalistiek, heeft begrip voor de problemen die studenten ervaren. Toch staat hij achter het besluit om het rooster niet verder aan te passen. “Zonder tegenbericht van de roosteraar gaan alle onderwijs activiteiten ongewijzigd door.”
Uitgelichte foto: Sanne Noijen
Laatste verfbeurt voor regenboogzebrapad ’s-Hertogenbosch: duurzame oplossing nog niet gevonden
Het regenboogzebrapad dat dagelijks duizenden voetgangers van het station naar het centrum leidt, heeft opnieuw een verflaag gekregen. Na 2023 zou de gemeente een duurzamer alternatief kiezen, maar na vijf jaar hebben ze er nog steeds geen gevonden.
In 2019 pleitte de politieke partij D66 al voor een duurzamer alternatief, zoals gekleurde straatstenen of een zebrapad met regenboog LED-verlichting. Tot 2022 werd het regenboogzebrapad onderhouden als onderdeel van het programma ‘s-Hertogenbosch Regenboogstad. Een programma van gemeente Den Bosch waarin ze zich als regenboogstad een aantal jaren inzetten voor de veiligheid, weerbaarheid en sociale acceptatie van LHBTI+ inwoners. Na het programma zouden meerdere duurzame alternatieven het pad gaan vervangen.
Twee weken geleden is het pad toch opnieuw geverfd. Het pad lag er al langere tijd niet goed bij. Volgens de gemeente niet representatief of gastvrij richting de betekenis achter dit pad. “Omdat er helaas in de tussenliggende periode geen duurzame oplossing is gevonden, is er besloten om nog eenmaal het pad te schilderen”, aldus Carlo van der Borg, bestuurscommunicatieadviseur van de gemeente ‘s-Hertogenbosch. Daarnaast benadrukt van de Vorst ook dat de gemeente nu extra tijd wil creëren om ruimte te maken voor een goed idee vanuit de gemeenschap voor een duurzame oplossing.
Naar schatting lopen er dagelijks 15000 mensen over het pad, wat ervoor zorgt dat de verf snel slijt. Dit wordt verergerd door het feit dat de verf op de onderliggende stenen niet goed hecht. De jaarlijkse verfbeurt van het pad kost de gemeente €2.500, geen goedkope opknapbeurt. Ondanks de hoge onderhoudskosten, ziet de gemeente de meerwaarde van een regenboogzebrapad in de stad. Vanuit het Regenboogoverleg is meermaals aangegeven dat een goed onderhouden regenboogpad een gastvrij gevoel geeft als je het station uitloopt. Daarnaast ontvangt de gemeente veelal positieve reacties.
Daarnaast ziet Susanne van Rhee, VICE voorzitter van COC-Noordoost Brabant, dat het regenboogzebrapad voor jongeren uit de LHBTI-community steun geeft “Voor de community is het een belangrijk symbool dat diversiteit zichtbaar aanwezig mag en kan zijn en ook geaccepteerd wordt. Met het betreden van het pad steun je deze waarde en normen. Het zebrapad is voor iedereen ook heel herkenbaar waar het voor staat. Ook de gemeente laat hiermee ‘symbolisch’ zien dat iedereen welkom is in onze stad en zichzelf mag zijn” De gemeente gaat nu verder in gesprek over hoe ze de regenbooggedachte in de stad structureel kunnen verankeren.
Uitgelichte foto: Indy Bosters
Paris Saint-Germain bekert door na comeback in drukke wedstrijd
Paris Saint-Germain (PSG) mag zich klaarmaken voor de halve finale van de Champions League. De Franse ploeg verslaat FC Barcelona met 1-4 in een chaotische wedstrijd, en bekert daarmee door. PSG verloor de thuiswedstrijd, maar is erin geslaagd een comeback waar te maken.
De Braziliaan Raphina was weer belangrijk voor Barcelona. De vleugelaanvaller, die in de uitwedstrijd ook tweemaal tot scoren kwam, opende in de twaalfde minuut de score en zette de Catalanen op een 1-0 voorsprong. Het voorwerk kwam van de piepjonge Lamine Yamal. De 16-jarige aanvaller versnelde van de zijkant en gaf de bal snoeihard voor. De voorzet kwam aan bij Raphina die de bal, met meer geluk dan wijsheid, via de knie het doel in werkte.
Na zo’n half uur spelen, moest Barcelona het met tien man gaan afmaken. Verdediger Ronald Araújo kreeg namelijk een directe rode kaart na het neerhalen van Bradley Barcola. Barcola liep één op één met de keeper, maar daar stak Araújo een stokje voor door, net buiten het strafschopgebied, aan zijn schouder te trekken. De Uruguayaanse verdediger was het niet eens met de keuze en beweerde zelf dat het een schouderduw was. Als gevolg van de rode kaart werd Yamal, die eerder in de wedstrijd nog een assist gaf, gewisseld voor verdediger Iñigo Martínez.
Dembélé doet oude club pijn
Tien minuten na de rode kaart profiteerde PSG van het overtal. Ousmane Dembélé, die tot vorig seizoen nog uitkwam voor Barcelona, rost de voorzet van Barcola in het dak van de goal. Dembélé, die overigens bij elk van zijn balcontacten werd uitgefloten, bracht de score hiermee op gelijke hoogte.
In de slotsecondes van de eerste helft was Dembélé weer heel dicht bij een treffer. Na een strakke voorzet nam hij de bal op de volley en schoot centimeters naast. Barcelona is in de eerste helft niet meer tot echte kansen gekomen na de rode kaart.
PSG veel sterker uit de kleedkamer
De club uit Parijs begon sterk aan de tweede helft en beloonde zichzelf met een doelpunt. Middenvelder Vitinha kreeg de bal uit een corner, waarna hij van ver de bal in de onderhoek schoot. Hiermee stonden de clubs cumulatief op gelijke hoogte.
Enkele minuten later kreeg Barcelona trainer Xavi Hernández een directe rode kaart. Hij was het oneens met een beslissing van de scheidsrechter en schreeuwde en schopte van alles langs de lijn. Ook de assistent-trainer van Barcelona kreeg later een rode kaart.
Kort daarna werden de problemen voor Barcelona nog groter. Dembélé werd binnen het strafschopgebied onderuitgehaald en kreeg een penalty. Kylian Mbappé verzilverde deze strafschop en liet de doelman kansloos. Door deze penalty kwam PSG cumulatief op voorsprong.
In de laatste minuten kwam PSG er nog met een counter uit. De ploeg liep met drie spelers op doelman Marc-André ter Stegen af, maar wist in de eerste twee instanties niet te scoren. Pas toen Mbappé de bal met een gelukje voor zijn voeten kreeg, was de wedstrijd écht beslist. Hij schoot de 1-4 binnen. De wedstrijd eindigde uiteindelijk met drie rode kaarten en negen gele kaarten.
PSG mag zich nu klaarmaken voor de halve finale tegen Borussia Dortmund. De Duitse ploeg won van Atlético Madrid, waardoor de twee elkaar weer treffen. PSG en Dortmund speelde in de groepsfase ook al tegen elkaar. Hier werd door in Parijs door PSG gewonnen, en in Dortmund werd gelijkgespeeld.
Hectische aanvang
Er was al wat chaos voorafgaand de wedstrijd. De spelersbus van Barcelona werd door eigen fans bekogeld. De fans dachten dat het de spelersbus van de tegenstander was, maar hebben zich door de rook vergist.
Morgen zijn er meer Champions League wedstrijden. Een vooruitblik op die wedstrijden lees je hier.
Foto: EPA/Alejandro Garcia
Sensatie gegarandeerd; wie plaatst zich voor de halve finales van de Champions League?
De ontknoping van de Champions League 2023/24 komt steeds dichterbij. Dinsdag- en woensdagavond spelen de acht overgebleven teams de return van de kwartfinales. Geen enkele ploeg is al zeker van de volgende ronde.
In de heenwedstrijden vorige week viel er genoeg te beleven. Real Madrid – Manchester City (3-3) en Arsenal – Bayern München (2-2) speelden gelijk, Atletico Madrid en FC Barcelona wonnen met een minimaal verschil van respectievelijk Borussia Dortmund (2-1) en PSG (2-3). Daardoor hebben alle clubs nog kans op een plek in de halve finale. Aan de hand van cijfers van Opta en Transfermarkt.nl blikken we vooruit op de wedstrijden van vanavond en morgenavond.
Kan PSG het omdraaien in en tegen Barcelona?
Met een 2-3 zege in Parijs op zak leeft FC Barcelona hoogstwaarschijnlijk met het meeste vertrouwen van alle clubs toe naar de returnwedstrijd. De Spanjaarden strandden de vorige twee keer in de groepsfase. Nu kunnen ze voor het eerst sinds 2019 weer de halve finale van het miljoenbal bereiken. De eerste stap daarvoor is gezet, al is de marge maar één doelpunt. In 2019 begon Barcelona met een 3-0 voorsprong aan de return tegen Liverpool. Veel voetbalfans kunnen zich de wedstrijd vast nog herinneren, waar Liverpool het helemaal omboog en met een 4-0 zege de weg naar de finale voor de Catalanen versperde.
Tegenstander PSG stond in 2021 nog in de halve finale, waarin Manchester City te sterk was. De ploeg probeert al jaren met miljoeneninvesteringen de Champions League te winnen. Tot dusver zonder succes. Sterren als Messi en Neymar brachten niet de gewenste successen en vertrokken afgelopen zomer weer. De kans dat de enige overgebleven steraanvaller Kylian Mbappé deze zomer ook vertrekt, wordt steeds groter. Het contract van de 25-jarige Fransman loopt na dit seizoen af en de geruchten over een overstap naar Real Madrid blijven rondzingen.
Tijdens deze Champions League campagne leunt PSG nog erg op Mbappé. De vedette scoorde zes van de vijftien doelpunten. Geen andere speler van de Franse club maakte meer dan één goal. Verder heeft PSG het lastig dit toernooi. Drie van de negen wedstrijden gingen verloren en van de 149 schoten vonden er maar vijftien het net. Slechts tien procent. Vanavond zal de ploeg van trainer Luis Enrique het vizier meer op scherp moeten hebben.
De odds bij TOTO voor het bereiken van de volgende ronde: FC Barcelona 1,27 / PSG 3,85
Weet Dortmund de muur van Atletico te slechten?
Net als in Barcelona trappen Borussia Dortmund en Atletico Madrid vanavond om acht uur af. De Duitsers moeten een 2-1 achterstand zien goed te maken. Dat zal een aardige klus worden. Atletico staat al jaren bekend om de sterke achterhoede en verdedigende speelstijl, zeker als ze een voorsprong verdedigen. Tijdens de heenwedstrijd moest Dortmund al het spel maken. Met 67% balbezit en meer dan het dubbele aantal passes (649 om 321) had de bezoekende ploeg een duidelijk veldoverwicht. Dat zal door de uitslag van vorige week bij de wedstrijd van vanavond niet heel anders zijn.
Dortmund heeft daarnaast dit Champions League seizoen moeite met doelpunten maken. In negen wedstrijden maakte de ploeg slechts elf goals. Desondanks eindigde de ploeg op de eerste plaats in de groep, die met PSG en AC Milan als ‘groeps des doods’ werd betiteld. Nadat PSV in de achtste finale over twee wedstrijden werd verslagen, verloor Dortmund in Madrid. Daar had het moeite met het bereiken van de spitsen. Füllkrug en zijn vervanger Haller kwamen samen in negentig minuten tot slechts dertien passes en twee schoten. Het schot van invaller Haller was wel raak, waardoor de wedstrijd van vanavond een stukje spannender is.
De odds bij TOTO voor het bereiken van de volgende ronde: Borussia Dortmund 2,70 / Atletico Madrid 1,47
Krijgen we weer spektakel in Manchester?
Dé wedstrijd van de kwartfinales is Manchester City – Real Madrid. In Spanje eindigde het na een spektakelstuk in 3-3. Beide ploegen zijn daardoor nog altijd ongeslagen dit seizoen in de Champions League. Maar ook daarbuiten is het al even geleden dat beide ploegen verloren. 18 januari dit jaar verloor Real Madrid voor het laatst, na verlenging in de beker tegen Atletico Madrid. Sindsdien zijn de Madrilenen al vijftien wedstrijden ongeslagen. Voor Manchester City is het nog langer geleden dat ze een wedstrijd verloren. Op 6 december ging de ploeg van Pep Guardiola voor de competitie onderuit op bezoek bij Aston Villa. Daarna speelde City 27 wedstrijden: 22 zeges, 5 gelijke spelen.
Vorig seizoen troffen beide ploegen elkaar in de halve finale. Toen begonnen ze ook met een gelijkspel in Madrid. In Manchester liet City weinig heel van de tegenstander: 4-0. Real zal ditmaal hopen op een ander scenario. Zoals het jaar daarvoor, in seizoen 21/22. Manchester City won de eerste ontmoeting met 4-3, waarna Real Madrid na verlenging met 3-1 toch aan het langste eind trok.
Tot slot twee bijzondere statistieken van Manchester City dit seizoen in de Champions League. De Engelsen scoorden in alle negen de wedstrijden precies drie keer. De ploeg won één keer met 3-0, vijf keer met 3-1 en twee keer met 3-2. De enige wedstrijd die ze niet wonnen, was natuurlijk vorige week toen het 3-3 werd. Aanvallend zit het dus wel goed. Verdedigend ook. Van de acht overgebleven teams kreeg Manchester City de minste schoten tegen, zowel in totaal (61) als op doel (24). Wat dan weer opvallend is, is dat twaalf van de vierentwintig schoten op doel tegen een tegengoal betekende. Precies de helft dus. Zaak dus voor Real Madrid om woensdagavond tot zoveel mogelijk pogingen tussen de palen te komen.
De odds bij TOTO voor het bereiken van de volgende ronde: Manchester City 1,33 / Real Madrid 3,35
Grijpt Bayern München de laatste kans op een prijs?
Last but not least; Bayern München – Arsenal. Ondergesneeuwd door de strijd tussen City en Real speelden de twee in Londen met 2-2 gelijk tegen elkaar. De strijd ligt daardoor nog helemaal open. Zeker omdat de thuisploeg dit seizoen alles behalve lekker draait. Van de laatste elf officiële duels verloor Bayern er vijf.
Het lichtpuntje in de Champions League voor de ploeg is aanwinst Harry Kane. Met zeven doelpunten en drie assists is de spits de meest waardevolle speler van het toernooi tot dusver. Voor zijn ploeg is hij goud waard aangezien hij bij meer dan de helft van de doelpunten betrokken is (10 van de 17). Kane kwam naar München om prijzen te winnen, iets wat bij zijn oude club Tottenham Hotspur niet wilde lukken. Ondertussen stevent de ploeg uit Beieren af op het eerste seizoen zonder hoofdprijs sinds 2011/12. De wedstrijd om de supercup ging verloren, het kampioenschap ging afgelopen weekend naar Bayer Leverkussen en in de beker verloor Bayern al in de tweede ronde van een ploeg van het derde niveau. Alleen het winnen van de Champions League kan het seizoen nog redden.
In Londen droomt men ondertussen nog altijd van drie prijzen. De Community Shield werd al gewonnen en in de competitie staat Arsenal op een tweede plaats, twee punten achter koploper Manchester City. Ook in de Champions League staat de ploeg er niet slecht voor. Bij de eerste deelname sinds 2016/17, waarin de ploeg werd uitgeschakeld door Bayern München, staat Arsenal gelijk in de kwartfinale. In de heenwedstrijd had Arsenal meer kansen dan de bezoekers, maar wisten ze die niet af te ronden. Woensdag kan de ploeg van Mikel Arteta voor het eerst in vijftien jaar weer eens in de halve finale staan. Daarvoor moet het niet de laatste twee tripjes naar München herhalen. Beide keren werd het 5-1 voor de Duitsers.
De odds bij TOTO voor het bereiken van de volgende ronde: Bayern München 1,78 / Arsenal 2,05
UITGELICHTE FOTO: EPA/Kiko Huesca
Jaarlijkse nationale jeugddebat 2024
Het jaarlijkse nationale jeugddebat vond maandag 15 april weer plaats in de tweede kamer. Jongeren kwamen met voorstellen over onderwerpen als onderwijs, geld en sociale media. Over de voorstellen werd gedebatteerd met kamerleden. Onder andere staatssecretaris voor Volksgezondheid Maarten van Ooijen en staatssecretaris van Koninkrijksrelaties en Digitalisering van Nederland Alexandra van Huffelen waren aanwezig.
Foto: ANP/Bart Maat
