In aanloop naar de Tweede kamer-verkiezingen maakt men veelal gebruik van traditionele, handgemaakte stemwijzers, maar dit kan ook via stemwijzers gebouwd op AI. Hoewel het erg handig kan zijn, blijkt uit eigen onderzoek van de redactie dat AI-stemwijzers als StemChat.nl niet altijd waterdicht zijn en fouten kunnen bevatten.
Het Instituut Digitale intelligentie heeft een chatbot ontwikkeld die met kiezers in gesprek gaat om tot een persoonlijk en objectief stemadvies te komen. Met stemchat.nl is er een bot ontwikkeld die getraind is op alle 26 partijprogramma’s. Hans Hoornstra, de voorzitter van het instituut, legt uit dat ze zo elke politieke partij een eerlijke kans geven. Hoornstra: “Verkiezingen raken vaak vertroebeld door persoonlijke aanvallen en oneliners. Met StemChat hebben alle partijen gelijke kansen, omdat de chatbot puur en alleen naar inhoud kijkt.” Ook is het mogelijk om via StemChat de dialoog te voeren in elke taal van de wereld.
Onvolledige antwoorden
Als de chatbot de opdracht krijgt om van elke partij hun standpunt over belastingverlaging te laten zien, komen in dat antwoord maar zeven van de 26 partijen naar boven. Uit onderzoek blijkt dit niet consistent dezelfde partijen zijn, maar dat de zeven partijen die je ziet variëren. In een reactie laat Hoornstra het volgende weten: ‘’Dit is zeker een nadeel. Het is eigenlijk de beperking van hoe die technologie nu op dit moment werkt. Wij maken gebruik van Dante, dat is eigenlijk een soort derde partij applicatie. Daar zitten toch een aantal beperkingen in waardoor er kwaliteitsverlies ontstaat in de dialoog. Het is dus zeker nog niet perfect. Tegen de tijd van de volgende verkiezingen zal het een stuk beter zijn.’’ Als je als gebruiker de vraagstelling specifieker weet te maken, zouden de antwoorden volgens Hoornstra beter zijn. Ook geeft hij aan dat deze tool misschien niet voor iedereen is gemaakt. ‘’Als jij geen kritische burger bent, dan is deze manier van het ontsluiten van informatie niet de meest voordehand liggende tool. Je moet toch over een bepaalde soort voorkennis beschikken’’, aldus Hoornstra.
Verkeerde partij
Wanneer je als gebruiker aan de chatbot vraagt of Pieter Omtzigt bereid is om premier te worden, kan het zijn dat je een opmerkelijk antwoord krijgt. Zo is het mogelijk dat je in het antwoord op die vraag hoort dat Pieter Omtzigt lid is van de BoerenBurgerbeweging (BBB) in plaats van zijn daadwerkelijke partij Nieuw Sociaal Contract (NSC). Hoornstra: ‘’Ik kan dat niet helemaal verklaren, maar dat is absoluut niet goed. Stemchat.nl is een proof of concept. Het werkt dus wel goed, maar er komen blijkbaar ook nog steeds hele rare dingen uit. Ik denk dat het een soort glitch is waar het door komt.’’ Het zou mogelijk kunnen zijn dat dit te verklaren is doordat dat de AI waar stemchat.nl op draait, ChatGPT, niet weet wat feiten zijn. Zo is de bot getraind op alle partijprogramma’s en daarbij horende namen. Waar het voor ons dan logisch is dat Pieter Omtzigt lijstrekker is van NSC en niet van de BBB, kan het programma dat niet weten. Die wordt getraind met feitelijke informatie zonder te weten dat het feiten zijn.
Disclaimer
Een andere stemwijzer die gebruikmaakt van kunstmatige intelligentie is Openverkiezingen. Mede opgezet door BNR-nieuwsradio, willen ze kiezers zo helpen met hun stemkeuze. Omdat het gaat om AI, staat er bij Openverkiezingen duidelijk een disclaimer met uitroepteken om aan te geven dat de stemwijzer die je maakt draait op AI. Bij stemchat.nl staat dit minder duidelijk vermeld met een klein stukje tekst onderaan de toetsbalk. Hoornstra geeft aan dat dit ligt aan het programma waar ze gebruik van maken: ‘’Dante, het systeem waar wij gebruik van maken heeft een vooringestelde instelling. Hierdoor kwam de disclaimer op die plek te staan. Het doel van ons was eigenlijk gewoon om aan te tonen dat je met AI een complete set van informatie kunt doorgronden. Dat dat op een hele eigentijdse manier kan en dat je dus daadwerkelijk in gesprek kunt gaan in elke taal.’’
