De stemmen van 926 Nederlanders die in het buitenland wonen, tellen niet mee in de verkiezingsuitslag van de Tweede Kamerverkiezingen. De briefstemmen kwamen te laat binnen bij het stembureau in Den Haag. ,,Dit is in mijn ogen wel reden tot zorg”, vertelt politicoloog en buitenlandstemmer Maurits Meijers.

Meijers is universitair docent politicologie aan de Radboud Universiteit en woont in Duitsland. ,,Zelf heb ik ook via de post moeten stemmen. Ik hoop dat mijn stem op tijd binnen is gekomen.” In verkiezingen waarbij D66 slechts 160 stemmen te kort kwam voor een tiende zetel, hadden de buitenlandse stemmen volgens Meijers voor een andere uitslag kunnen zorgen. ,,D66 is over het algemeen een partij die het goed doet bij Nederlanders in het buitenland. Partijen zoals de PVV juist niet. De stemmen die nu niet meetellen, hadden zeker verschil kunnen maken.”

Het is niet de eerste keer dat er een dergelijk aantal stemmen uit het buitenland niet meetelt. Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 ging het om 1100 stemmen. Zo blijkt uit cijfers van de Gemeente Den Haag. Meijers ziet verschillende mogelijkheden om stemmen in de toekomst niet meer verloren te laten gaan. ,,Er kunnen verschillende dingen in het stemproces worden veranderd om het voor kiezers beter en makkelijker te laten verlopen.”

Het huidige proces

In het huidige proces krijgen Nederlanders die in het buitenland wonen een mail van de Gemeente Den Haag. Daarmee kunnen zij zich aanmelden om te stemmen tijdens de verkiezingen. Dit is mogelijk voor de Tweede Kamerverkiezingen, Europese verkiezingen en sinds vorig jaar ook via een apart kiescollege voor de Provinciale Staten en daarmee Eerste Kamer. Kiezers die zich aanmelden krijgen via de post hun stembewijs. Dit gebeurt ongeveer zes weken voor de verkiezingen. Het stembiljet wordt via de post en of via de mail gestuurd. Deze moeten de kiezers dan zelf uitprinten. De stempas en het stembiljet worden, samen met een kopie van een paspoort, in een dubbele envelop opgestuurd naar Nederland.

Dat opsturen kan op twee verschillende manieren. Zo kunnen kiezers de envelop zelf opsturen naar de Gemeente Den Haag, of afgeven bij de Nederlandse ambassade in het land waar zij wonen. Deze laatste optie is volgens Annelou van Egmond, woordvoerder van de Gemeente Den Haag, beter om het te laat binnenkomen van een stem te voorkomen. ,,Door de envelop zelf op te sturen, loop je twee keer risico op vertraging. Zowel bij de postservice in het land waar je bent, als die in Nederland kan er iets misgaan. Via de ambassade heb je enkel te maken met de postservice in het buitenland. Zij sturen de envelop dan via de diplomatieke post naar Nederland. Dat gaat sneller en heeft minder risico’s.”

Wat kan er anders?

In dit systeem kunnen er volgens Meijers een aantal dingen beter. ,,Ik denk dat je het hele proces veel makkelijker moet maken. Mensen moeten zich nu bijvoorbeeld zelf aanmelden. Het zou veel efficiënter zijn als iedereen via de Nederlandse ambassades in het buitenland al aangemeld zou zijn en automatisch een stempas zou krijgen. Zo zorg je mogelijk ook voor een hogere opkomst. Daarnaast moet je nu zelf apart nog het stembiljet printen. Het samen opsturen van een stempas én stembiljet zou deze extra stap al wegnemen.” Meijers is sowieso kritisch op het stemmen per post. Ook dat zou anders kunnen. ,,We vullen nu ook bijvoorbeeld onze belasting in via DigiD. Op deze manier online stemmen zou veel sneller zijn en voorkomen dat stemmen te laat binnenkomen.”

Wat betreft de deadline van de stemmen kan er volgens Meijers ook wat anders. Voor kiezers die zelf hun envelop opstuurden was de deadline deze verkiezingen 22 november om 15:00. Voor enveloppen via de ambassade lag deze deadline op maandag 27 november om 17:00. ,,Er zou best nog wat kunnen worden geschoven met de deadline. Om zo stemmen die wat later binnenkomen toch mee te laten tellen”, aldus Meijers.

Een soepeler stemproces, een latere deadline of misschien wel helemaal overgaan op online stemmen. Verschillende opties die volgens Meijers het verloren gaan van buitenlandse stemmen in de toekomst kunnen beperken.

In een reactie laat het ministerie van Binnenlandse Zaken weten waarom er wordt gewerkt met stemmen via de post: ,,Met deze manier van stemmen worden volgens de regering het beste de waarborgen die gelden voor het verkiezingsproces gegarandeerd, waaronder transparantie, controleerbaarheid, integriteit en stemvrijheid. Een andere manier van stemmen, bijvoorbeeld digitaal, kan een aantal belangrijke waarborgen moeilijker garanderen. Het gaat dan bijvoorbeeld om het stemgeheim. Daarnaast heeft het kabinet het standpunt ingenomen het stemproces niet kwetsbaar te willen maken voor cyberdreigingen als gevolg van digitaal stemmen.” In de Verkiezingsagenda van 2030 is vastgelegd dat het ministerie gaat kijken hoe zij het verkiezingsproces zouden kunnen verbeteren.

Bron foto: ANP/ Lex van Lieshout