Vrouwen rukken op in het voetbal op televisie. Als analist, als interviewer en presentator van
programma’s. En op de radio geeft Suse van Kleef inmiddels live commentaar bij wedstrijden
voor NOS Langs de Lijn. Maar waar blijft de vrouwelijke Frank Snoeks, Jeroen Grueter, Leo
Driessen of Sierd de Vos? De NOS, Ziggo, Viaplay, ESPN, RTL en Veronica zenden allemaal live
voetbal uit, maar een vrouw als commentator is er niet.

Bijvoorbeeld in Engeland is dat anders. Pien Meulensteen (26) doet daar wekelijks voor de
BBC en Sky Sports live verslag van drie voetbalwedstrijden: van de Premier League voor
mannen tot de Champions League voor vrouwen. De dochter van de Nederlandse trainer
René Meulensteen woont al sinds haar vierde in Engeland. Haar Nederlands is soms wat
roestig, haar Engels perfect. “Als mijn Nederlands beter zou zijn, had ik het fantastisch
gevonden om er te werken”, zegt Meulensteen vanuit haar appartement in Manchester.

Barrière voor vrouwen in Engeland doorbroken
Ze vertelt hoe er in Engeland al jaren vanuit mediaorganisaties stemmen opgingen om
vrouwen in de commentaarpositie te krijgen. “Ik ben ook niet uit de lucht komen vallen”,
zegt ze. “Er wordt hier heel erg gepusht om vrouwen in die posities te krijgen. Jacqui Oatley
was de eerste vrouw ooit die in Match of the Day te horen was. Ze hebben er zoveel energie
en tijd ingestoken om van haar een voetbalcommentator en voetbalpresentator te maken.
Zij heeft de barrière voor vrouwen in Engeland doorbroken. Als je het als organisatie echt
wil, dan krijg je vrouwen op die plek.”

In Nederland plaatste NOS Sport begin dit jaar voor het eerst in twintig jaar een externe
vacature voor de functie commentator. De hoop was dat zich ook talentvolle vrouwen
zouden melden. Maar tussen de 66 aanmeldingen zaten drie vrouwen, die niet het niveau
hadden waarop chef commentatoren Arno Vermeulen en zijn collega’s hadden gehoopt. “Als
je vrouw bent en je denkt dat dit je ligt, is het opvallend dat je niet op zo’n vacature
reageert.

Van de andere kant snap ik wel dat er een hindernis is, want we hebben in de eisen
staan dat we iemand zoeken met drie jaar werkervaring”, zegt Vermeulen over de vacature.
Die eis roept vragen op bij Van Kleef, sinds twee jaar een vast geluid bij Langs de lijn. “Die
vrouwen met drie jaar ervaring bestaan niet. Ik kom ze in ieder geval niet tegen. Ik heb zelf
niet eens drie jaar ervaring. Dan gaat het dus al mis bij het opstellen van die vacature.” De
meeste vrouwen reageren niet op een vacature als ze niet aan de eisen voldoen, vervolgt ze.
“En dat is toch ook logisch, waar zijn die eisen anders voor? Het is niet verrassend dat er dan
maar drie solliciteren.”

De werkervaring wordt niet zonder reden gevraagd, stelt Vermeulen. Volgens hem had NOS
Sport anders honderden reacties gekregen, ook van mensen zonder enige kwaliteiten.
Vermeulen verwerpt de vraag of het door de ophef na het artikel in de Volkskrant over
grensoverschrijdend gedrag en een machocultuur bij NOS Sport nog moeilijker is geworden
voor vrouwen om een stap naar de sportredactie te wagen. “Ik geloof daar niks van. Voor die
ophef was het ook uitermate moeilijk om aan vrouwelijke voetbalcommentatoren te komen.
Als er nu een getalenteerde vrouw bij ons zou willen werken, zal ze zich denk ik niet laten
weerhouden door wat er de afgelopen maanden aan publiciteit rondom NOS Sport is
geweest”, aldus Vermeulen.

Hoe doorbreek je die mannencultuur? De commotie over NOS Sport kan wel de aanleiding
zijn tot verdere cultuurverandering, denkt Jacco van Sterkenburg. Hij is bijzonder hoogleraar
sport, media en diversiteit. Hij pleit voor meer diversiteit en meer vrouwelijke
commentatoren.

‘Excuus voor zenderbazen’
Volgens hem doen mediaorganisaties en zendgemachtigden er te weinig aan om vrouwen in
de commentaarpositie te krijgen. “We weten uit onderzoek dat de mening van het publiek
belangrijk is, maar dit kan ook als excuus worden gebruikt door zenderbazen. Zo van: het
publiek wil liever een mannelijke commentator horen. Maar als je daar niemand anders
neerzet, wen je er ook nooit aan.”

Het aanbod aan vrouwen lijkt nog gering. Van Kleef – deze zomer mede-presentator van het
NOS-programma rond het WK voetbal voor vrouwen – heeft naar eigen zeggen ‘geen
enorme ambitie’ om de stap naar tv-commentator te maken. Enkele jaren terug namen
Dieuwke Wynia en Hugo Borst het initiatief om via een tv-programma vrouwen op te leiden
tot voetbalanalist of commentator. Het kwam niet van de grond.

Rond het EK voor vrouwen in 2017 organiseerde NPO Radio 1 een talentenjacht. Chantal
Derksen uit Brummen won de eretitel ‘beste vrouwelijke voetbalcommentator van
Nederland’. Ze had volgens de jury op de beste manier commentaar gegeven bij het
fragment van de legendarische kopgoal van Robin van Persie tegen Spanje, op het WK van
2014.

Derksen, nu: “Het is zonde dat er na mijn verkiezing niks van de grond is gekomen. Er was de
nodige ophef omdat een vrouwelijke voetbalcommentator ontbrak. En dan wordt er
aandacht aan besteed, maar daarna zakt het weer compleet in. Hoe graag willen we dan
echt dat er een vrouwelijke voetbalcommentator komt?”

Actief beleid bij de ARD
In Engeland lukte het dus wel, en in Duitsland ook. Claudia Neumann was bij de ZDF een
pionier en in 2015 vond sportcoördinator Axel Balkausky van de ARD het ook tijd voor
verandering. Hij ging actief op zoek naar vrouwen. Stephanie Baczyk kwam daar als eerste
uit, later werd Christine Graf de tweede vrouwelijke commentator bij de ARD. Vanuit haar
kantoor zegt Baczyk dat ze niet kan geloven dat er in Nederland geen vrouw te vinden is.
“Een casting zoals bij de ARD zou een idee zijn, maar er moeten vrouwen zijn die het
ambiëren. Je moet als zenderbaas echt op zoek gaan.”

Vermeulen van de NOS: “Misschien is het een idee om gestopte vrouwelijke voetballers te
benaderen voor die baan en een soort klasje te beginnen. Kijken of het iets oplevert. Maar
we moeten er altijd voor zorgen dat we de absolute top in huis hebben.”
ESPN, rechtenhouder van live-uitzendingen van het Nederlandse voetbal, wilde geen vragen
beantwoorden voor dit artikel.

Dit artikel is op 26 mei 2023 gepubliceerd op Trouw.nl

BOGOTÁ – Het dominante aroma van koffiebonen heeft Mistral gevuld, een hip aangeklede
koffiebar in de Colombiaanse hoofdstad Bogotá. Het is een populaire ontmoetingsplek voor
politici en zakenlui midden in de woonwijk La Soledad. Terwijl los rolos (inwoners van Bogotá)
hun tinto of castillo-koffie op smaak aan het beoordelen zijn, stopt voor de deur een
lichtblauwe auto met geblindeerde ramen.

María José Pizarro (44) stapt uit, omringd door vier in het zwart geklede lijfwachten. Terwijl
de mannen buiten blijven staan, neemt de politicus ontspannen plaats. ‘De koffie is heel
goed hier’, zegt ze glimlachend, ‘maar ik drink liever thee.’

Pizarro is senator in het Colombiaanse Hogerhuis voor het centrumlinkse blok Pacto Histórico
van de in 2022 gekozen Gustavo Petro, de eerste linkse president van het land. Ze werd in
november door Petro aangewezen als vredesonderhandelaar in de gesprekken met de ELN
(het Nationaal Bevrijdingsleger). Dat is met zo’n 3.000 tot 5.000 guerrillero’s Colombia’s
laatste grote guerrillabeweging.

De gesprekken moeten een einde maken aan het gewapende conflict in het land – de langst
slepende burgeroorlog van Zuid-Amerika. In zes decennia werden meer dan acht miljoen
mensen van hun grondgebied verdreven en sinds 1985 vielen er meer dan 450 duizend
dodelijke slachtoffers, zowel burgers als militairen en guerrillero’s.

Totale vrede
President Petro won de verkiezingen met zijn belofte van La Paz Total, oftewel ‘totale vrede’.
Bij zijn aantreden nodigde hij al zijn tegenstanders uit voor gesprekken: guerrillabewegingen,
paramilitaire groepen en drugsbendes. In 2016 wist een van Petro’s voorgangers al vrede te
sluiten met guerrillaorganisatie FARC, dat nu omgevormd is tot een politieke partij. Voor
Petro heeft een vredesakkoord met ELN nu prioriteit.

‘Met president Petro wordt Colombia niet meteen een idyllisch land, maar wel een land waar de staat garant
staat voor de fundamentele rechten van de mens’

‘De rechtse veiligheidspolitiek van de afgelopen decennia heeft ons geleerd dat vrede de
enige oplossing is voor de oorlog in Colombia’, zegt Pizarro terwijl ze een slok van haar thee
neemt. ‘Met Petro zal Colombia niet meteen in een idyllisch land veranderen, maar wel een
land waar de staat garant staat voor de fundamentele rechten van de mens. We hebben één
kans om het hart van de bevolking te winnen.’

In januari vond de eerste ronde vredesbesprekingen plaats in de Venezolaanse hoofdstad
Caracas. Volgens de Colombiaanse regering werd daar een staakt-het-vuren van een half jaar
afgesproken, maar volgens ELN was het ‘slechts een voorstel van de regering om te
overwegen’. Geen groot succes dus. Bij de tweede ronde vredesonderhandelingen, half
februari in Mexico, probeert de regering alsnog definitief een staakt-het-vuren met de ELN
overeen te komen.

Ondanks doodsbedreigingen aan haar adres, wil Pizarro zich niet terugtrekken. ‘Mijn
antwoord is om onvermoeibaar door te gaan met werken voor vrede! Ik verzoek de
autoriteiten tijdig actie te ondernemen’, twitterde de senator begin februari.

‘Kinderen zoals ik konden vanwege hun achternaam niet naar school’

Moordaanslag op vader
Met haar inzet voor de vrede treedt María José Pizarro in de voetsporen van haar vader
Carlos Pizarro Leongómez. Die tekende in 1990, als hoogste commandant van
guerrillabeweging M-19, een vredesakkoord met de regering. De beweging leverde de
wapens in en vormde zich razendsnel om tot politieke partij: Alianza Democrática M-19.

Datzelfde jaar stelde Carlos Pizarro zich verkiesbaar voor het presidentschap. Hij wist met zijn
charisma het halve land voor zich te winnen, om vlak voor de stembusgang in het vliegtuig te
worden doodgeschoten. ‘Decennialang werd de linkse oppositie in dit land monddood
gemaakt’, zegt dochter Pizarro nu. ‘Of nog erger: systematisch uit de weg geruimd. De
verkiezingswinst van Gustavo Petro is het resultaat van generaties Colombiaanse mannen en
vrouwen die tegen ongelijkheid en armoede streden – maar het met de dood moesten
bekopen.’

Niet alleen de politieke moord prikkelde haar politiek actief te worden. Ze bracht een groot
deel van haar leven noodgedwongen in het buitenland door, in Ecuador, Nicaragua en
Frankrijk. Pas op 32-jarige leeftijd keerde ze terug naar Colombia. ‘Ik ben net als duizenden
andere kinderen slachtoffer van het Colombiaanse conflict geworden. Kinderen zoals ik
werden door de staat aan ons lot overgelaten, ze konden vanwege hun achternaam niet naar
school, ze werden bedreigd en zijn op basis van de politieke idealen van hun ouders tot
“levenslang” veroordeeld’, zegt ze met een verbitterde stem.

Dochter van de vrede
Drieëndertig jaar na de moord op haar vader, heeft ze voor het eerst hoop op een betere
toekomst voor Colombia. Net als haar vader is president Petro ook op zeventienjarige leeftijd
lid van stadsguerrilla M-19 geweest. ‘Mijn vader had de eerste linkse president van Colombia
kunnen worden’, zegt ze. ‘Hij wilde niets liever dan Colombiaanse vrede. En ik zie mijzelf als
een dochter van de vrede waar mijn vader van droomde.’

‘In zekere zin draait het om het voltooien van de taak die mijn vader niet kon afmaken’,
vervolgt ze. ‘We moeten het vredesproces de tijd geven. Met deze regering willen we niet
alleen maar vrede met ELN, maar met alle gewapende groepen in Colombia.’

Meer lezen over de Pizarro’s? Van Volkskrantjournalist Robert-Jan Friele, tussen 2008 en 2012
correspondent in Latijns-Amerika, vanuit onder meer Bogotá, verscheen eind 2021 de
familiekroniek: De Pizarro’s – Eén familie, drie generaties en honderd jaar strijd in Colombia.
Meulenhoff; 512 pagina’s; € 29,99

Dit verhaal is gepubliceerd in Wordt Vervolgd (Magazine van Amnesty) op 23 februari 2023

Bogota − Voor de deur van koffiebar Mistral stopt een geblindeerde Toyota Landcruiser; María José Pizarro en haar vier lijfwachten zijn er. ‘De koffie is heel goed hier’, zegt ze glimlachend, ‘maar ik drink liever thee.’

Pizarro (44) is senator voor het progressieve Pacto Historico, de coalitie van Gustavo Petro die bij zijn verkiezing in juni 2022 met 50,5 procent van de stemmen de verkiezingen won. Nooit eerder kozen de Colombianen een linkse president. Bij de inauguratie op Plaza de Bolívar sprak Petro het volk met de volgende woorden toe: ‘Echte, duurzame vrede, daar mag Colombia mij over vier jaar op afrekenen.’

Acht maanden later zijn eerste stapjes naar totale vrede gezet. Om het vredesproces op gang te brengen, nodigde Petro bij zijn aantreden al zijn tegenstanders aan tafel uit. Hij zet in op de dialoog met alle partijen die zich willen committeren aan zijn paz total, waarbij een akkoord met eln (het Nationaal Bevrijdingsleger) de belangrijkste prioriteit heeft.

Meer dan zestig jaar heeft Colombia te lijden onder een gewapend conflict dat aan circa 450.000 burgers het leven heeft gekost en meer dan acht miljoen mensen van hun grondgebied heeft verdreven. De aanwezigheid van het leger, guerrillabewegingen, drugsbendes en extreem-rechtse paramilitairen heeft in rurale en moeilijk bereikbare gebieden een giftige geweldscocktail tot gevolg.

In 2016 tekende Juan Manuel Santos een historisch vredesakkoord met de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (farc), waar de ex-president de Nobelprijs voor de vrede voor ontving. Het historische akkoord gaf de bevolking hoop op definitieve vrede, maar de uitvoering liep door tegengestelde belangen van Santos’ rechtse opvolger Iván Duque uit op een fiasco.

De ELN, in 1964 door katholieke priesters opgericht, is met circa 2400 guerrillero’s Colombia’s laatste grote guerrillabeweging. De president schoof Pizarro eind vorig jaar ‘met veel vertrouwen’ naar voren als vredesonderhandelaar. Ze is de dochter van Carlos Pizarro Leongómez, de eerste guerrillacommandant die in Latijns-Amerika een vredesakkoord met de regering sloot. Later werd hij tijdens de verkiezingscampagne vermoord.

Tijdens de derde ronde van de vredesbesprekingen op Cuba hoopt Pizarro een definitief staakt-het-vuren te bereiken. ‘Mijn vader wilde niets liever dan Colombiaanse vrede’, vertelt ze in koffiebar Mistral. ‘Hij zou de eerste linkse president van Colombia kunnen worden. Ik zie mijzelf als een dochter van de vrede waar mijn vader van droomde.’

Dit verhaal is gepubliceerd in De Groene Amsterdammer op 29 maart 2023 (nr. 13)