Verkenner Plasterk heeft zijn verslag over de verkenningsfase overhandigt aan Kamervoorzitter Roelien Kamminga. De kabinetsformatie moet beginnen met gesprekken tussen VVD, NSC, BBB en PVV over de drie grootste struikelblokken die de verkenner nu ziet. Volgens Plasterk zou het vormen van een rechts kabinet kunnen en ook ”moeten”: ”Het land moet toch bestuurd worden.”
Het eerste gesprek zal gaan over ‘rechtsstatelijkheid’ en de discussiepunten tussen het partijprogramma van de PVV en NSC. Het vormen van een kabinet zal volgens Plasterk vooral door dit eerste punt geen ”eitje” worden. De partij van Pieter Omtzigt heeft veel bezwaren op de standpunten van Wilders en zijn partij. Op verzoek van NSC zal er eerst een gespreksronde komen over het waarborgen van grondrechten. Volgens Omtzigt gaan de punten van de PVV namelijk in tegen de grondwet, zoals een verbod op Islamitisch onderwijs en het verbieden van moskeeën. VVD en BBB willen hier ook over meepraten.
In het tweede gesprek zal het gaan over de uit elkaar liggende prioriteiten binnen de thema’s die de partijen aan willen snijden. De partijen zullen het eens moeten worden over wat er op de onderhandelingsagenda komt te staan. Of de prioriteiten van de partijen hiervoor té ver uit elkaar liggen is nog de vraag. Het is duidelijk geworden dat de partijen onderwerpen als migratie erg belangrijk vinden, maar er is nog genoeg materie waar weinig over duidelijk is. Bijvoorbeeld het pensioenstelsel of de veestapel.
Het derde struikelpunt is de vorm van het kabinet. Of het toch een traditioneel kabinet gaat worden is nog de vraag. De voorkeur van de VVD van Dilan Yesilgöz gaat uit naar een gedoogkabinet, terwijl NSC liever een zakenkabinet met afstand tot de Tweede Kamer wil. Wanneer de vier partijen hieruit weten te komen, kan er gestart worden met onderhandelingen. Tot die tijd zullen de partijen dichter bij elkaar moeten proberen te komen. Met de uiteenlopende idealen die we nu zien, lijkt er nog een lange weg te gaan. ”Dat de partijen in gesprek willen gaan over de drie grootste hobbels betekent dat er een wil is bij de vier partijen om er samen uit te komen. Tegelijkertijd betekent het ook dat alle inhoudelijke bezwaren nog niet zijn weggenomen”, aldus politiek verslaggever Marleen de Rooy in een artikel van de NOS.
”Voor het begeleiden van de gesprekken over het waarborgen van grondrechten moet de PVV een informateur aanwijzen met enige afstand tot de dagelijkse politiek”, schrijft Plasterk. De ex-verkenner geeft het advies om twee maanden uit te trekken voor de volgende fase van de formatie. Als de partijen het ‘vertrouwen’, waar de partijleiders het na de duo-gesprekken veel over hadden, van elkaar weten te winnen, dan kunnen de inhoudelijke onderhandelingen beginnen. Uiterlijk begin februari moet volgens Plasterk dus een besluit genomen zijn. Tot die tijd blijft het onzeker. Als een struikelblok te groot blijkt te zijn, kan het zo afgelopen zijn. Pas op het moment dat niet alleen de drie genoemde struikelblokken besproken zijn, maar ook belangrijke punten zoals de steun aan Oekraïne of de zorg, dan zal er pas een premier benoemd kunnen worden.
